دانشنامه اسلامی
غزالی از آن جا که حدود ده سال وادی گمنامی و انزوا و خلوت و انس با ذکر خدا پیشه خود ساخت و به تطهیر قلب و تزکیه نفس و اجتناب از خلق و پرداختن به خالق بسر برد، به مطلوبش رسید و گوهر حقیقت را یافت و به این نتیجه رسید که لازم است سالک و رهروان طریق حقّ واجد تمام شرایط مذکور باشند، لذا کتاب اربعین را به رشته تحریر درآورد، تا سالک برنامه سلوک خویش را از روی این نوشته تنظیم و برنامه ریزی کند.
غزالی کتاب خود را با یک مقدّمه شروع می کند و در این مقدّمه یک سؤال را مطرح می کند و آن این که آیا انسان می تواند بوسیله آیات قرآن (آیات گوهر علم و آیات مروارید عمل) درهای خوشبختی را در علم و عمل بشناسد و یا اندیشه و کوشش خود، کلید آنها را به دست آورد؟
غزالی پاسخ می دهد، آری برای انسان این ممکن است، زیرا آن آیه ها به دو بخش علمی و عملی تقسیم می شوند و اعمال نیز دارای دو قسم ظاهری و باطنی است و اعمال باطنی هم بر دو قسم است؛ اول اوصاف و اخلاقی است که باید انسان خود را از آنها پاکیزه گرداند و دوم اخلاقی است که باید خود را به آنها آراسته کند، بنابراین چهار قسم می شود:
1) ع لوم؛ یعنی عقایدی که باید در قلب هر فرد مسلمان وجود داشته باشد و مسلمانان مکلفند که آنها را تصدیق و به طور قطع و یقین بپذیرند.
[ویکی نور] الاربعین فی اصول الدین (رازی). الأربعین فی أصول الدین، یکی از با ارزش ترین کتب در علم کلام به حساب می آید، چنانکه افراد متعددی به این کتاب مراجعه کرده و از مطالب این کتاب استفاده نموده و یا گاه بر بعضی از مطالب آن ایراداتی نوشته اند.
مباحث این کتاب در 40 مساله بیان شده است که مؤلف هر موضوع کلامی را در مسأله ای بیان کرده و گاه یک مسأله از چندین فصل تشکیل می شود.
المسألة الاولی: حدوث عالم. مؤلف در این مسأله طی 3 مقدمه از حقیقت عالم و محدث بحث نموده و حدوث عالم را اثبات می کند.
المسألة الثانیة: در عدم شیئیت معدوم می باشد.
المسألة الثالثة: در این مسأله مؤلف علم به صانع را اثبات می کند.
