دانشنامه اسلامی
ابوجعفر محمد ابوعلی فتال نیشابوری
فقیه، حافظ، مفسر، محدث و واعظ. معروف به فتال و فارسی و ابن الفارسی. نام و نسب او را گاهی به جهت انتساب به پدرش، محمد بن حسن و گاهی به مناسبت جدش، محمد بن علی و گاهی به ملاحظه ی جد عالی اش، محمد بن احمد ذکر کرده اند. او از مشایخ ابن شهر آشوب است.
فتال از شیخ طوسی و به واسطه ی پدرش از سید مرتضی حدیث روایت کرده است. با زمخشری صاحب «کشاف» از علمای عامه و ابوالفتوح رازی و فضل بن حسن طبرسی از مفسران خاصه معاصر و هم طبقه بود. در فقه و حدیث استادی توانا بود. دانش و زهد و پارسایی را با هم داشت.
سخنرانی با منطق رسا و کوبنده بود و واعظی که با سخن و عمل پند می داد. گویش زیبای او باعث شد که به او فتال یا بلبل گویند. ابن داوود در کتاب «رجال» گوید که: فتال عقیده شناسی جلیل القدر و فقیهی دانشمند و زاهدی پارسا بود که عاقبت بدست عبدالرزاق ملقب به شهاب الاسلام، رئیس نیشابور به جرم شیعه بودن شهید شد. از آثارش: «روضه الواعظین و بصیره المتعظین»؛ «التنویر فی معانی التفسیر». ابن شهرآشوب راوی هر دو می باشد.
