دانشنامه اسلامی
اصل محرز، مقابل اصل غیر محرز می باشد و به معنای اصلی است که مؤدای آن، بیان وظیفه عملی مکلف بوده و به واقع نظر دارد و خود اصل یا احتمال که مقوِّم اصل است را نازل منزله و جانشین یقین قرار می دهد؛ یعنی وظیفه عملی مکلف را با نظر به عالم واقع تعیین می نماید؛ بنابراین، به یکی از دو طرف شک، با این فرض که واقع می باشد، عمل می شود، مانند: اصل استصحاب که در آن، حالت شک در بقا، از روی تعبد ، به منزله یقین به بقا در نظر گرفته می شود.
توضیخ
اصل محرز و اصل تنزیلی - که یکی از دو قسم اصل غیر محرز است و میرزای نائینی آن را قسم سومی در مقابل اصل محرز و اصل عملی محض دانسته- ، هر دو مقابل اصل عملی، مورد بحث قرار می گیرند که در آن فقط وظیفه عملی به لسان انشای حکم جعل می شود و هیچ نظری به واقع ندارد، اما در اصل محرز و اصل تنزیلی نظر به واقع نیز هست، با این تفاوت که اصل تنزیلی به لسان تنزیل حکم ظاهری به منزله حکم واقعی می باشد، مثل: اصالت حل که در آن، مشکوک الحلیه جانشین حلال واقعی می گردد، و در اصل محرز، اصل احتمال ، جانشین یقین گردیده و برای آن جعل طریقیت می شود، مثل: اصل استصحاب.
نکته
تعریف دیگری از سوی شهید صدر برای اصل محرز ارایه شده که با مبانی وی نیز سازگار است؛ به این بیان که هرگاه در جعل حکم ظاهری، اهمیت محتمل لحاظ شود، آن اصل عملی است و هرگاه اهمیت محتمل و احتمال هر دو لحاظ شود آن اصل محرز است، مانند: قاعده فراغ .
عناوین مرتبط
...
