دانشنامه اسلامی
ارزش مدارا در کلام معصومان بیان شده است.پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله وسلّم فرمود: «من به مدارای با مردم مامورم، چنان که به تبلیغ رسالت». خداوند در قرآن کریم خطاب به پیامبر می فرماید: «به واسطة رحمتی که از خدا به تو رسید تو نرم خو شدی و اگر خشن و تندخو و غلیظ القلب بودی مردم از اطراف تو پراکنده می شدند». (یعنی عامل موفقیت و رمز نفوذت در مردم، مدارا و رفق است) از این رو، رفق و مدارا، نصف زندگی است (قال الامام الکاظم علیه السّلام : «الرفق نصف العیش»). اگر «رفق» شکل می گرفت و به قیافة مخلوقی درمی آمد، از او زیباتر چیزی نبود (قال رسول الله: «لوکان الرفق خلقا یری ما کان مما خلق الله شئ احسن منه»). این سجیة مردان کریم است که با مردم مدارا می کنند (قال الامام علی علیه السّلام : «الرفق بالاتباع من کرم الطباع»). اگر خداوند خیر خانواده ای را بخواهد، درهای رفق و مدارا را بر روی آنها باز می کند. (قال رسول الله: «اذا اراد الله باهل بیت خیرا ادخل علیهم باب رفق»). کسی که بهره اش رفق و مدارا شد، از خیر دنیا و آخرت بهره مند شده است؛ (قال رسول الله: «من اعطی خطه من الرفق اعطی خطه من خیر الدنیا والآخرة»). عاقل ترین مردم، کسی است که رفق و مدارای او نسبت به مردم از دیگران شدیدتر باشد؛ (قال رسول الله: «اعقل الناس اشدهم مداراة للناس»). مدارا، کلید رستگاری است؛ (قال الامام علی علیه السّلام : «الرفق مفتاح النجاح»). خداوند رفیق است و رفق را دوست دارد؛ (قال الامام الباقر علیه السّلام او الامام الصادق علیه السّلام : «ان الله رفیق یحب الرفق»). اگر دوست داری اکرام و احترام شوی، پس نرم خو و ملایم باش و اگر خواستی توهین شوی، خشن باش.
ارزشمندی مدارا و عفو
در برتری عفو و مدارا همین بس که در روایات هم ردیف ورع و تقوا شمرده شده است. کسی که از روحیة سماحت و گذشت برخوردار نیست و در اثر کوچک ترین برخوردی، درگیر نزاع و کشمکش با افراد می شود و خشم و خشونت به کار می گیرد، نه تنها آسایش زندگی از او سلب می شود، بلکه به بسیاری از گناهان، لغزش ها و گاه جنایاتی بزرگ گرفتار می گردد که تا ابد در آتش ندامت آن خواهد سوخت؛ از این رو، در روایات، حلم و مدارا در ردیف ورع و تقوا ذکر شده است که به سان سپری در برابر گناهان عمل می کند و حتی بدون آن، هیچ عمل نیکی به کمال خود نمی رسد. امام صادق علیه السّلام از رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلّم نقل می کند که فرمود: «هر کس که در او سه خصلت نباشد، هیچ یک از اعمالش کامل نمی شود: ورع (و تقوایی) که او را از نافرمانی خدا بازدارد، اخلاق نیکی که با مردم مدارا کند و حلم (و بردباری) که نادانی نادان را دفع سازد». بنابراین، قهر و جدایی دو مسلمان که بازتاب فقدان روحیة عفو و سماحت است، حتی مانع قبول شدن اعمال نیک دیگر نیز می شود؛ چنان که رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلّم به ابوذر می فرماید: «ای ابوذر! از جدایی و ترک برادرت بپرهیز که در این حال، عمل (نیکی) قبول نمی شود».
نمونه های رفق و مدارا
در برخوردها، چگونه با مردم رفق و مدارا کنیم؟تبسم، سلام کردن، مصافحه کردن، احوال پرسی از خود و خانواده، دل جویی، برخورد مناسب، چهرة گشاده، ظاهری شاداب، باطراوت و پاکیزه داشتن، خوش و بش کردن، لطایف حکمت آمیز گفتن، دعوت کردن و دعوت پذیرفتن، پاسخ مناسب و منطقی و به جا دادن، خداحافظی کردن، سلام رساندن، التماس دعا گفتن، آرزوی سلامتی کردن، تلفن کردن و خبرگرفتن مکرر، در سختی ها شرکت کردن و یاری نمودن، شوخی کردن به اندازه ای که سبکی نیاورد، مشورت کردن، در کارها کمک کردن، در وقت بیماری عیادت کردن، در تفریحات و بازی ها و ورزش ها شرکت کردن تا حدی که موجب وهن نشود، از غیبت ، تهمت ، ناسزا، عصبانیت، بدزبانی، شتاب زدگی، خشونت، خودخواهی، تکبر ، طمع ، سوءاستفاده کردن، وراجی کردن، مسخرگی و بیهودگی دوری گزیدن و در وقت اشتباه، عذرخواستن، و از خطاهای مخاطب گذشتن و عفو و صفح کردن و در راه رسیدن به کمال، تلاش و راهنمایی کردن و... همة اینها از موارد و مصادیق رفق و مدارا با مردم است.
معنای حلم
...
