دانشنامه اسلامی
اقطاعات پیامبر (ص ) از تشکیل اولین دولت اسلامی در مدینه آغاز شد و چنین می نماید که مسأله اسکان مهاجران ، تشویق مسلمانان به جهاد و یا کوچ مسلمانان به مناطق دیگر و ماندگاری در آن مناطق در آغاز شکل گیری اقطاع مؤثر بوده است .پس از هجرت پیامبر (ص ) و بسته شدن عقد اخوت میان مسلمانان ، مهاجران نیازمند مسکن برای زندگی و زمین هایی برای کشاورزی و کار بودند.انصار با طیب خاطر نخستین مهاجران را اسکان دادند و زمین های موات یا آباد اطراف مدینه و وادی هایی چون العقیق ، ینبع ، فرع و بقیع را در اختیار پیامبر (ص ) نهادند که خالصه حضرتش شد و بسیاری را به اقطاع داد.
إقطاع از خالصه پیامبر (ص)
بعدها نیز که قلمرو اسلام در شبه جزیره توسعه یافت ، پیامبر (ص ) املاک و معادن و چشمه هایی را که سهم و خالصه خود او از غنایم به شمار می رفت ، به مسلمانان واگذاشت و این واگذاری توسط بسیاری از دانشمندان ، اقطاع تلقی شده است ؛ مانند خانه ای که در مدینه به عمرو بن حریث داد، یا معادن قبلیه در ناحیة فرع را که به بلال بن حارث مزنی واگذاشت ، یا زمینی که در حضرموت به پدر علقمة بن وائل داد، و ابوداوود اینها و بسیاری دیگر را زیر عنوان «اقطاع الارضین » ذکر کرده است و نیز آن چه به ابوبکر، عمر و امام علی (ع ) داد از آن جمله است .این اقطاعات به ویژه از خالصه های خود پیامبر (ص ) بود؛ مانند املاک بنی نضیر که پیامبر (ص ) بخش هایی از آن را به برخی از اصحاب به اقطاع داد. بنابراین روایات و اسناد، کسانی از یاران پیامبر بر بخش هایی از این اراضی یا نخیل ، چشمه و معدن حق مالکیت یافته بودند.
عدم إقطاع از حق مردم
اگر چه خانه هایی را که انصار مدینه به مهاجران دادند و آنان در آن جا سکنی گزیدند، عاریه یا اقطاع موقت خوانده اند، ولی محرز است که پیامبر (ص ) هیچ گاه از حق مسلمانان به کسی دیگر اقطاع نمی داد (برای مثال به این منبع رجوع کنید ).
اهداف پیامبر (ص)
...
