دانشنامه اسلامی
برای قیاس اقترانی به حسب کیفیت انتساب حد وسط آن به دو حد دیگرش چهار صورت متصور است. هر یک از این صور را شکل می گویند؛ بنابراین، شکل عبارت است از: هیئتی که از کیفیت ارتباط حد وسط با دو حد دیگر (اصغر و اکبر) در دو مقدمه قیاس از لحاظ موضوع یا محمول بودن حاصل می شود. اشکال قیاس اقترانی حملی، چهار تاست.
تالیف قضایا
هرگاه چند قضیه (صغرا و کبرا) را برای رسیدن به نتیجه ای تالیف کنند این تالیف را «اقتران» و هر یک از هیئت های حاصل از تالیف را (به لحاظ کلّی یا جزئی بودن و موجبه یا سالبه بودن صغرا و کبرا) «ضرب» یا «قرینه» می نامند. در هر شکلی از اشکال چهارگانه قیاس اقترانی، صغرا یا موجبه است یا سالبه و هر کدام یا کلیه است یا جزئیه، و کبرا هم به همین منوال است. از ضرب چهار صورت صغرا در چهار صورت کبرا شانزده ضرب و قرینه حاصل می شود، ولی چون برای انتاج هر شکلی شرایطی معتبر است، از این رو برخی از آن ضروب، منتج و برخی از آنها عقیم و غیر منتج اند.
ضرب عقیم شکل اوّل
یکی از ضروب عقیم شکل اوّل آن است که هر دو مقدمه قیاس، سالبه جزئیه باشند. دلیل عقیم بودن، فقدان دو شرط از شرایط عمومی قیاس است: سالبه نبودن و جزئی نبودن دو مقدمه. البته به لحاظ شرایط اختصاصی شکل اول هم، در این ضرب، هیچ کدام از ایجاب صغرا و کلیّت کبرا مراعات نشده است.
مستندات مقاله
...
