دانشنامه اسلامی
در فصل اول پیرامون لفظ قرآن، معانی مختلف آن از دیدگاه لغت بررسی شده آنگاه معنای اصطلاحی را توضیح می دهد و به دنبال آن اوصاف و ویژگیهای قرآن را ذکر می کند-در خاتمۀ این فصل، به مسالۀ وحی پرداخته، پس از تعریف آن، انواع آن و کیفیت تلقی وحی را توضیح می دهد در فصل دوم مسالۀ جمع قرآن و کتابت آنرا توضیح داده که پس از ذکر کاتبان وحی در زمان پیامبر(ص)گردآوری قرآن در زمان آن حضرت و نیز خلیفۀ اول و سوم را به معنای کتابت آن دانسته و در این رابطه از روایات نیز استفاده کرده است
در فصل سوم، ابتدا حافظان قرآن را بررسی کرده و در ادامه ترتیب آیات و سوره ها را بحث می کند که آیا توقیفی هستند و یا اینکه به اجتهاد صحابه در فصل چهارم، مسالۀ توحید مصاحف در زمان عثمان را تشریح و تعداد مصاحفی که به شهرهای مختلف فرستاده شده را بررسی می کند در فصل پنجم، آیات مکی و مدنی، ملاک تشخیص آنها و ویژگیهای هر کدام بیان شده است در فصل ششم، بحث اسباب النزول وجود دارد که پس از تعریف آن، چند فایده برای شناخت سبب نزول ذکر می کند در فصل هفتم، حدیث معروف سبعة احرف مورد بحث قرار گرفته، که پس از ذکر اصل حدیث از چند کتاب روایی، بیان می کند که این حدیث از ده جهت قابل بحث می باشد(مانند:مقصود از آن-علت ذکر-مراد از هفت حرف معنای حرف و...)که برخی از آنها را بیان کرده است
در فصل هشتم، بحث قرائت و قاریان وجود دارد که در آن راویان معروف که قاریان مشهور از طریق آنها قرائت کرده اند توضیح داده شده است در فصل نهم که کامل کنندۀ فصل قبل است، سه نفر از قاریان به عنوان کامل کنندۀ عدد عشره قاریان،ذکر و طریق اخذ قرائت آنها ذکر شده است
کتاب یک جلد، متن آن عربی و دارای 239 صفحه می باشد که مشخصات آن به قرار زیر است:
[ویکی فقه] اضواء البیان فی تاریخ القرآن (کتاب). کتاب اضواء البیان فی تاریخ القرآن تالیف صابر حسن محمد ابو سلیمان، این کتاب پیرامون تاریخ قرآن نوشته شده است.
مؤلف که از قرآن پژوهان معاصر از اهل سنت، و استاد دانشگاه، جامعه ام القری مکه می باشد در این کتاب برخی از مسائل مربوط به تاریخ قرآن را برای تدریس در دانشگاه تهیه و به چاپ رسانیده است. وی مطالب را در نه فصل و یک خاتمه بیان کرده که خلاصه آن به قرار زیر است: در فصل اول پیرامون لفظ قرآن، معانی مختلف آن از دیدگاه لغت بررسی شده آنگاه معنای اصطلاحی را توضیح می دهد و به دنبال آن اوصاف و ویژگی های قرآن را ذکر می کند- در خاتمه این فصل، به مساله وحی پرداخته، پس از تعریف آن، انواع آن و کیفیت تلقی وحی را توضیح می دهد در فصل دوم مساله جمع قرآن و کتابت آنرا توضیح داده که پس از ذکر کاتبان وحی در زمان پیامبر صلی الله علیه و آله وسلّم گردآوری قرآن در زمان آن حضرت و نیز خلیفه اول و سوم را به معنای کتابت آن دانسته و در این رابطه از روایات نیز استفاده کرده است در فصل سوم، ابتدا حافظان قرآن را بررسی کرده و در ادامه ترتیب آیات و سوره ها را بحث می کند که آیا توقیفی هستند و یا اینکه به اجتهاد صحابه در فصل چهارم، مساله توحید مصاحف در زمان عثمان را تشریح و تعداد مصاحفی که به شهرهای مختلف فرستاده شده را بررسی می کند در فصل پنجم، آیات مکی و مدنی، ملاک تشخیص آن ها و ویژگی های هر کدام بیان شده است در فصل ششم، بحث اسباب النزول وجود دارد که پس از تعریف آن، چند فایده برای شناخت سبب نزول ذکر می کند در فصل هفتم، حدیث معروف سبعة احرف مورد بحث قرار گرفته، که پس از ذکر اصل حدیث از چند کتاب روایی، بیان می کند که این حدیث از ده جهت قابل بحث می باشد (مانند: مقصود از آن- علت ذکر- مراد از هفت حرف معنای حرف و...) که برخی از آن ها را بیان کرده است در فصل هشتم، بحث قرائت و قاریان وجود دارد که در آن راویان معروف که قاریان مشهور از طریق آن ها قرائت کرده اند توضیح داده شده است در فصل نهم که کامل کننده فصل قبل است، سه نفر از قاریان به عنوان کامل کننده عدد عشره قاریان، ذکر و طریق اخذ قرائت آن ها ذکر شده است
ویژگی ها
۱- متن کتاب سلیس و روان است بطوریکه برای غیر عرب ها که آشنایی مختصری با زبان عربی داشته باشند قابل فهم می باشد. ۲- از دیدگاه های مختلفی در بیان مطالب استفاده شده است ۳- برخی از مطالب را به صورت اشکال و جواب (ان قلت و قلت) بیان کرده است که فهم مطالب را ساده تر می کند. ۴- در توضیح مطالب از آیات فراوانی استفاده نموده است ۵- مطالب فصل بندی شده و در ابتدای هر فصل مهمترین عنوان های بحث آمده است ۶- به برخی از آراء مستشرقین همچون رژی بلاشر اشاره شده است ۷- در بیان مطالب، روایات نیز به عنوان شاهد آورده شده است
اشکالات
۱- این کتاب، یک کتاب تحلیلی نیست و بیشتر به ذکر اقوال اکتفاء نموده است ۲- از منابع اولیه کمتر استفاده نموده است ۳- منابع استفاده شده بسیار محدود می باشد ۴- برخی از موضوعات مربوط به تاریخ قرآن همچون: وحی، کاتبان وحی و... لازم است در فصل جداگانه ایی بحث شود.
نسخه شناسی
...
