دانشنامه اسلامی
ریشه کلمه:
هلع (۱ بار)
جمعی از مفسران و ارباب لغت، «هَلُوع» از مادّه «هَلْع» را به معنای حریص و جمعی به معنای «کم طاقت» تفسیر کرده اند، بنابر تفسیر اول، در اینجا به سه نکته منفی اخلاقی در وجود این گونه انسان ها اشاره شده، «حرص»، «جزع» و «بخل» و بنابر تفسیر دوم، به دو نکته «جزع» و «بخل»; زیرا آیه دوم تفسیری است برای معنای «هَلُوع».
این احتمال نیز وجود دارد که: هر دو معنا در این واژه جمع باشد; چرا که این دو وصف لازم و ملزوم یکدیگرند، آدم های حریص غالباً بخیلند، و در برابر حوادث سوء، کم تحمل و عکس آن نیز صادق است.
. هلع (بروزن فرس) جزع و گرسنگی است چنانکه در اقرب الموارد است در صحاح و قاموس گفته «اَلْهَلَعُ: اَفْحَشُ الْجَزَعِ» و در قاموس هُلعَ (بروزن صرد) را حریص گفته است. علی هذا هَلُوع یعنی کم صبر و پر طمع. در اینصورت دو آیه بعدی یعنی جزع به هنگام ضرر و بخل به هنگام نعمت معنی هَلُوع است در مجمع البیان فرموده:« اَلْهَلُوعُ اَلشَّدیدُ الْحِرصِ اَلشَّدیدُ الْجَزَعِ» در قاموس و اقرب الموارد گوید: هلوع کسی است که از شر و ضرر مینالد و بر مال حریص و بخیل میباشد این لفظ فقط یکبار در قرآن مجید آمده است یعنی: انسان کم صبر و پرطمع خلق شده آنگاه که ضرر ببیند مینالد و آنگاه که مال یابد بخل میورزد «اِلَّا الْمُصَلینَ الذَّینَ هُمْ عَلی صَلاتِهِمْ دائِمُونَ».
