دانشنامه اسلامی
خداوند برای جراحت دیدگان احد در پی اعلان آمادگی مجدد آنان برای جهاد، ثوابی عظیم در نظر گرفتند.الذین استجابوا لله والرسول من بعد ما اصابهم القرح للذین احسنوا منهم واتقوا اجر عظیم (کسانی که (در نبرد احد) پس از آنکه زخم برداشته بودند دعوت خدا و پیامبر (او) را اجابت کردند برای کسانی از آنان که نیکی و پرهیزگاری کردند پاداشی بزرگ است.) «قرح» به معنای جراحت است. «بطوری که گفته اند کلمه ((استجابت)) و نیز کلمه ((اجابت)) به یک معنا است و آن این است که از کسی چیزی بخواهی و او پاسخت را با قبول بدهد و خواسته ات را بر آورد. و اگر هم نام خدا را برد و هم نام رسول را با اینکه در این مقام می توانست بذکر یکی از آن دو اکتفا کند برای این بود که در داستان جنگ احد متخلفین هم نا فرمانی خدا را کردند و هم نا فرمانی رسول را اما نافرمانی خدا برای اینکه خدای تعالی آنان را از فرار از جنگ نهی کرده بود و به جهاد امرشان فرموده بود و آنان جهاد نکردند و بر عکس فرار نمودند و اما نافرمانی رسول را کردند برای اینکه رسول خدا (صلی الله علیه و آله ) به آن عده تیرانداز دستور داده بود از جای خود حرکت نکنند و مرکز خود را خالی ننمایند و آنان نافرمانی کردند و نیز وقتی که بلندیهای کوه را پیش گرفته بودند و رسول (صلی الله علیه و آله ) از آخرشان صداشان می زد گوش به سخنش ندادند به همین جهت در داستان آیات مورد بحث که ذیلا شرحش می آید بدان جهت که دعوت خدا را اجابت کردند هم نام خدا را برد و هم نام رسول را و کانه فرموده در این داستان مثل داستان احد که خدا و رسول را نافرمانی کرده بودند عمل نکردند بلکه دعوت خدا و رسول را اجابت نمودند...و از اینجا روشن می شود که همه اجابت کنندگان در این داستان واقعیت نداشته اند بلکه در بینشان کسانی بوده اند که اجابتشان به مصلحت روزگار بوده چون نشانیهای اجابت باطنی را که احسان و تقوا است نداشته اند، تا مستحق اجر عظیم خدای سبحان بشوند و چه بسا گفته باشند که کلمه : ((من )) در جمله مورد بحث تبعیضی نیست و نمی خواهد بفرماید بعضی از آنان احسان و تقوا داشته اند و در نتیجه اجری عظیم دارند بلکه بیانیه است و می خواهد بفرماید اجابت کنندگان که همان ((الذین احسنوا منهم و اتقوا)) بوده باشند اجری عظیم دارند.»
دلداری خداوند
خداوند به مجاهدان احد، پس از جراحت تعدادی از آنان دلداری دادند.ولا تهنوا ولا تحزنوا وانتم الاعلون ان کنتم مؤمنین• ان یمسسکم قرح فقد مس القوم قرح مثله وتلک الایام نداولها بین الناس ولیعلم الله الذین ءامنوا ویتخذ منکم شهداء والله لا یحب الظــلمین (و اگر مؤمنید سستی مکنید و غمگین مشوید که شما برترید •اگر به شما آسیبی رسیده آن قوم را نیز آسیبی نظیر آن رسید و ما این روزها(ی شکست و پیروزی) را میان مردم به نوبت می گردانیم (تا آنان پند گیرند) و خداوند کسانی را که (واقعا) ایمان آورده اند معلوم بدارد و از میان شما گواهانی بگیرد و خداوند ستمکاران را دوست نمی دارد.) «کلمه ((وَهَنْ)) به طوری که راغب گفته به معنای ضعف در خلقت، و یا در خلق است ، و منظور از آن در اینجا ضعف مسلمین از حیث عزم و اهتمام بر اقامه دین و بر قتال با دشمنان است.و کلمه ((حُزْنْ)) به معنای اندوه است، در مقابل کلمه ((فَرَحْ)) که به معنای سرور است، و حزن وقتی به انسان دست می دهد که چیزی را که داشته از دست بدهد و یا دوست می دارد داشته باشد ولی ندارد، و یا خود را مالک آن فرض کرده، و از دستش بدهد.» «بعضی از مفسران آیه را اشاره به جراحاتی که بر کفار در میدان احد نشست می دانند، ولیاولًا. این جراحات مانند جراحات مسلمین نبود بنابراین با کلمه «مِثْلُهُ» سازگار نیست.و ثانیاً. با جمله بعد که تفسیر آن خواهد آمد تناسب ندارد.در قسمت بعد، نخست اشاره به یکی از سنن الهی شده است که در زندگی بشر حوادث تلخ و شیرینی رخ می دهد که هیچکدام پایدار نیست، شکست ها، پیروزی ها، قدرت ها، عظمت ها و ناتوانی ها، همه در حال دگرگونی هستند.بنابراین، نباید شکست در یک میدان و آثار آن را پایدار فرض کرد، بلکه باید با بررسی عوامل و انگیزه های شکست از سنت تحول، استفاده نمود، و آن را به پیروزی تبدیل کرد، دنیا فراز و نشیب دارد و زندگی در حال دگرگونی است.»
تقوا سبب ارزش مجروحین
اطاعت نیک و تقوای برخی مسلمانان در جنگ احد، سبب ارزشمند بودن جراحات جنگی آنان شده بود.الذین استجابوا لله والرسول من بعد ما اصابهم القرح للذین احسنوا منهم واتقوا اجر عظیم• الذین قال لهم الناس ان الناس قد جمعوا لکم فاخشوهم فزادهم ایمـنـا وقالوا حسبنا الله ونعم الوکیل (کسانی که (در نبرد احد) پس از آنکه زخم برداشته بودند دعوت خدا و پیامبر (او) را اجابت کردند برای کسانی از آنان که نیکی و پرهیزگاری کردند پاداشی بزرگ است •همان کسانی که (برخی از) مردم به ایشان گفتند مردمان برای (جنگ با) شما گرد آمده اند پس از آن بترسید و(لی این سخن) بر ایمانشان افزود و گفتند خدا ما را بس است و نیکو حمایتگری است .) «برای آنها که بعد از آن همه جراحاتی که در روز احد پیدا نمودند، آماده شرکت در جنگ دیگری با دشمن شدند و برنامه نیکی و تقوا پیش گرفتند، یعنی با نیت پاک و اخلاص کامل در میدان جنگ شرکت کردند، پاداش بزرگی خواهد بود.از این که در آیه فوق پاداش عظیم را اختصاص به جمعی داده است، معلوم می شود در میان آنها افرادی یافت می شدند که خلوص کامل نداشتند، و نیز ممکن است تعبیر مِنْهُمْ: «بعضی از ایشان» اشاره به این باشد که بعضی از جنگجویان احد، به بهانه ای از شرکت در این میدان، خودداری کرده بودند.»
← مراقبت قرآن در بیان
...
