دانشنامه اسلامی
«شطر»، اسم مفرد بر وزن «فلس»، جمع آن «اشطر و شطور» است. در لغت به معنای جزء، نصف، وسط، بعض، جانب، جهت و... می باشد، ولی استعمالش در جزء و نصف بیشتر است. «شرط» نیز اسم مفرد بر وزن فلس که جمع آن به اعتباری «شروط» و به اعتبار دیگر، «شرایط» است. «شرط» در لغت به معنای چیزی است که وجود چیزی بر آن بسته است و تحقق شرط علامت تحقق مشروط است.
کاربرد
یکی از موارد کاربرد این دو کلمه در علم اصول بویژه در بحث صحیح و اعم «در باب صحیح و اعم بحث در این است که آیا الفاظ عبادات مانند صلوه، صوم، خمس، زکات، حج و... ، فقط برای عبادات صحیحه یعنی تام الاجزاء والشرایط وضع شده اند و اسم برای عبادات صحیحه هستند یا برای اعم از صحیح و فاسد وضع شده اند؟» است. برخی از علما در آن جا از واژه «جزء» استفاده کرده و برخی دیگر به جای «جزء» واژه «شطر» را به کار برده اند. در هر صورت در این کاربرد، «شطر» و «جزء» در مقابل «شرط» قرار گرفته، مثلا گفته می شود: رکوع، سجود و... ، «جزء و شطر نماز» است ولی وضو ، رو به قبله بودن و... ، « شرط نماز » است.فرق «شطر» و «شرط» در این است که جزء و شطر، داخل در یک چیز و تشکیل دهنده ماهیت آن است، بر خلاف شرط که خارج از ماهیت شی ء مرکب می باشد، ولی در صحت آن دخالت دارد.به عبارت علمی تر؛ جزء و شطر آن است که هم قید و هم تقید، داخل در یک چیز باشد، ولی شرط آن است که قید، خارج ولی تقید، «تقید یعنی واجب بدون این صحیح نیست» داخل است.
بحث صرفی
«شطریت» و «شرطیت»، مصدر جعلی «یا مصدر صناعی و منحوت؛ آن است که با اضافه کردن یای مشدده و تاء به آخر اسمی آن را تبدیل به مصدر می کنند» «شطر» و «شرط» می باشند که معنای مصدر جعلی نیز صفت لازم آن اسمی است که تبدیل به مصدر شده؛ از این رو «شطریت» یعنی صفتی که «شطر» دارای آن است و «شرطیت» نیز یعنی صفتی که «شرط» دارای آن است. بنابراین فرق شطریت و شرطیت همان فرق بین شطر و شرط است که بیان شد.
