دانشنامه اسلامی
متکلمان اهل حدیث، بیشتر اشاعره، معتزلۀ بغداد، و برخی از متکلمان امامیه، بر این اعتقاد بودند که برای نام گذاری باری تعالی نباید از اسماء و وصفهای منصوص در کتاب، سنت و اجماع ــ نزد امامیه، احادیث ائمه (ع) ــ تجاوز کرد و این را توقیف اسماء الٰهی می نامیدند. در مقابل معتزلۀ بصره، ابوبکر باقلانی و گروهی از متکلمان امامی قائل به توقیف اسماء الٰهی نبودند. توقیف اسماء دربارۀ اسماء علَم، مانند « الله » مطرح نیست، بلکه محل نزاع، تسمیۀ باری تعالی به اسمائی است که از صفات و افعال خداوند مأخوذ شده اند و به همین معنی صفات الٰهی را نیز دربر می گیرد.
اقسام اسماء و صفات الٰهی
اسماء و صفات الٰهی را می توان به دو دسته تقسیم کرد: اسماء و صفاتی که از سوی شارع در اطلاق آن ها اذن صادر شده، یا از اطلاق آن ها بر باری تعالی منع شده باشد؛ و دیگر، اسماء و صفاتی که دربارۀ اطلاق آن ها از سوی شارع نه اذنی صادر شده، و نه منعی آمده است. دربارۀ دستۀ اول بحثی نیست و تنها دستۀ دوم هستند که موضوع بحث توقیف اسماء قرار می گیرند.
نخستین قائل به توقیف
به نظر می رسد که اشعری، به نقل از ابن فورک، نخستین کسی باشد که بر توقیفی بودن اسماء خداوند تأکید کرده است؛ هرچند پیش از او اهل حدیث، به ویژه احمد بن حنبل، گفته بودند که ما خداوند را تنها با آنچه خود را نامیده می نامیم.
← دلایل
...
