دانشنامه اسلامی
احتجاج ابلیس با خداوند برای اثبات برتری خود بر آدم علیه السّلام به دلیل آفرینش او از آتش :«... قلنا للملـئکة اسجدوا لادم فسجدوا الآ ابلیس لم یکن من السـجدین؛ قال ما منعک الاتسجد اذ امرتک قال انا خیر منه خلقتنی من نار وخلقته من طین».ما شما را آفریدیم؛ سپس صورت بندی کردیم؛ بعد به فرشتگان گفتیم: «برای آدم خضوع کنید!» آنها همه سجده کردند؛ جز ابلیس که از سجده کنندگان نبود؛ (خداوند به او) فرمود: «در آن هنگام که به تو فرمان دادم، چه چیز تو را مانع شد که سجده کنی؟» گفت: «من از او بهترم؛ مرا از آتش آفریده ای و او را از گل !» «قال یـابلیس ما لک الاتکون مع السـجدین؛ قال لم اکن لاسجد لبشر خلقته من صلصـل من حما مسنون».(خداوند) فرمود: «ای ابلیس! چرا با سجده کنندگان نیستی؟!»؛ گفت: «من هرگز برای بشری که او را از گل خشکیده ای که از گل بدبویی گرفته شده است آفریده ای، سجده نخواهم کرد!» «قال یـابلیس ما منعک ان تسجد لما خلقت بیدی استکبرت ام کنت من العالین؛ قال انا خیر منه خلقتنی من نار وخلقته من طین».گفت: «ای ابلیس! چه چیز مانع تو شد که بر مخلوقی که با قدرت خود او را آفریدم سجده کنی؟! آیا تکبّر کردی یا از برترینها بودی؟! (برتر از اینکه فرمان سجود به تو داده شود!)»؛ گفت: «من از او بهترم؛ مرا از آتش آفریده ای و او را از گل!»
[ویکی فقه] احتجاج ابلیس (قرآن). خداوند در قرآن کریم احتجاج های بسیاری را گزارش کرده است، یکی از آنها میان خدا و ابلیس است؛ هدف از این گزارشات تبیین حقایق و تفهیم آن به دیگران است.
۱. ابلیس در قرآن از نوع جن شناخته شده است.« وَإِذْ قُلْنَا لِلْمَلَائِکَةِ اسْجُدُوا لِآدَمَ فَسَجَدُوا إِلَّا إِبْلِیسَ کَانَ مِنَ الْجِنِّ...»«به یاد آرید زمانی را که به فرشتگان گفتیم: «برای آدم سجده کنید!» آنها همگی سجده کردند جز ابلیس -که از جن بود-» ۲. ابلیس از نزدیکان درگاه خداوند بود اما پس از آفرینش آدم، خدا به همهٔ فرشتگان و همچنین به ابلیس دستور داد تا بر آدم سجده کنند، همگی سجده کردند؛ جز ابلیس که به خاطر کبر از این کار سر باز زد.« وَإِذْ قُلْنَا لِلْمَلَائِکَةِ اسْجُدُوا لِآدَمَ فَسَجَدُوا إِلَّا إِبْلِیسَ أَبَیٰ وَاسْتَکْبَرَ وَکَانَ مِنَ الْکَافِرِ ینَ»«و (یاد کن) هنگامی را که به فرشتگان گفتیم: «برای آدم سجده و خضوع کنید!» همگی سجده کردند؛ جز ابلیس که سر باز زد، و تکبر ورزید، (و به خاطر نافرمانی و تکبرش) از کافران شد. » «قَالَ یَا إِبْلِیسُ مَا مَنَعَکَ أَن تَسْجُدَ لِمَا خَلَقْتُ بِیَدَیَّ ۖ أَسْتَکْبَرْ تَ أَمْ کُنتَ مِنَ الْعَالِینَ »«گفت: «ای ابلیس! چه چیز مانع تو شد که بر مخلوقی که با قدرت خود او را آفریدم سجده کنی؟! آیا تکبّر کردی یا از برترینها بودی؟! (برتر از اینکه فرمان سجود به تو داده شود!)» » ۳. خدا او را از خویش راند.«قَالَ فَاخْرُ جْ مِنْهَا فَإِنَّکَ رَ جِیمٌ» ابلیس از خدا درخواست مهلت تا روز قیامت کرد.« قَالَ رَ بِّ فَأَنظِرْ نِی إِلَیٰ یَوْمِ یُبْعَثُونَ»«گفت: «پروردگارا! مرا تا روز رستاخیز مهلت ده (و زنده بگذار!)» » و خدا به او تا روز مشخصی وقت داد.« قَالَ فَإِنَّکَ مِنَ الْمُنظَرِ ینَ إِلَیٰ یَوْمِ الْوَقْتِ الْمَعْلُومِ»«فرمود: «تو از مهلت یافتگانی! (امّا نه تا روز رستاخیز ، بلکه) تا روز وقت معیّنی.» » ۴. ابلیس به عزت خدا قسم یاد کرد که همه آدمیان مگر بندگان مخلصش را گمراه می کند.«قَالَ فَبِعِزَّتِکَ لَأُغْوِیَنَّهُمْ أَجْمَعِینَ» و خدا نیز وعده داد که جهنم را از او و همهٔ کسانی که از او پیروی می کنند پر خواهد کرد.« لَأَمْلَأَنَّ جَهَنَّمَ مِنکَ وَمِمَّن تَبِعَکَ مِنْهُمْ أَجْمَعِینَ » ۵. ابلیس، فرزندان و یارانش در قرآن به عنوان دشمن آشکار آدمیان خطاب شده اند.«...أَفَتَتَّخِذُونَهُ وَذُرِّ یَّتَهُ أَوْلِیَاءَ مِن دُونِی وَهُمْ لَکُمْ عَدُوٌّ...»«... آیا (با این حال،) او و فرزندانش را به جای من اولیای خود انتخاب می کنید، در حالی که آنها دشمن شما هستند؟!...» «أَلَمْ أَعْهَدْ إِلَیْکُمْ یَا بَنِی آدَمَ أَن لَّا تَعْبُدُوا الشَّیْطَانَ ۖ إِنَّهُ لَکُمْ عَدُوٌّ مُّبِینٌ »«آیا با شما عهد نکردم ای فرزندان آدم که شیطان را نپرستید، که او برای شما دشمن آشکاری است؟! » آنها می توانند، از جایی که آدمیان آنها را نمی بینند، آنها را ببینند.«...إِنَّهُ یَرَ اکُمْ هُوَ وَقَبِیلُهُ مِنْ حَیْثُ لَا تَرَ وْنَهُمْ...» و انسان ها را به کارهای ناپسند وسوسه کنند، ولی با یاد خدا و پناه بردن به خدا آنها از انسان ها دور می شوند.«وَإِمَّا یَنزَغَنَّکَ مِنَ الشَّیْطَانِ نَزْغٌ فَاسْتَعِذْ بِاللَّـهِ ۚ إِنَّهُ سَمِیعٌ عَلِیمٌ»«و هرگاه وسوسه ای از شیطان به تو رسد، به خدا پناه بر؛ که او شنونده و داناست! »
احتجاجات ابلیس
یکی از مناظرات و احتجاجات در قرآن کریم میان خدا و ابلیس انجام می گیرد ، زیرا ابلیس که برخلاف دیگر موجودات در ملأ اعلی از جنیان بوده است، حاضر به پذیرش خلافت آدم (علیه السلام) نمی شود و خود را برای خلافت، شایسته می داند. از این رو از ولایت و خلافت آدم(علیه السلام) سرباز زده و از سجده بر او اجتناب می کند؛ زیرا سجده بر آدم(علیه السلام) به معنای پذیرش ولایت و خلافت او بوده است. سجده فرشتگان برای آدم به معنی سجده پرستش نبوده است ، زیرا پرستش مخصوص خدا است ، بلکه سجده در اینجا به معنی خضوع و تواضع است.
← احتجاج ابلیس به برتری
۱. ↑ کهف/سوره۱۸، آیه۵۰.
...
