دانشنامه اسلامی
بیش ترین بحث ها، درباره عرف عملی است و نه عرف لفظی، به گونه ای که می توان ادعا کرد: در نزد فقیهان و اصولیان شیعه ، درباره اعتبار، دلالت و کاربرد عرف لفظی، تا حدودی اجماع و نبود خلاف وجود دارد.بنابراین، نوشتار حاضر بر این خواهد بود که به گونه خلاصه و فشرده دیدگاه امام خمینی را درباره عرف عملی به بوته بررسی بنهد.
پیشینه
پیشینه و تاریخچه عرف فقیهان شیعه، از دیرباز با پدیده عرف آشنا بوده و آن را در دانش های فقه و اصول به کار بسته اند.از هنگام پدید آمدن مکتب بغداد ، که از نخستین مکتب های فقهی پس از عصر حضور است، تا پس از برتری مجتهدان اصولی بر فقیهان اخباری، در متن های فقهی و اصولی بیش تر از عرف با واژه هایی همچون: اهل بلد ، تعارف ، عادةالبلد، عادةالناس، عرف و عادت نام برده می شده و بحث از عرف نیز، از دایره عرف کاربردی فراتر نمی رفته است.پس از ظهور فقیهانی همچون: شیخ محمدحسن نجفی ، صاحب جواهر و شیخ مرتضی انصاری ، دانش آموختگان مدرسه ی فقهی نجف، واژگان جدیدی همچون: ( سیره عقلائیه) و ( بنای عقلا ) به ادبیات فقه شیعه راه می یابند و از این هنگام، فقیهان شیعه ، پدیده ی عرف را با چنین واژگانی بیان می کنند.با این همه، هنوز در متن های فقهی و اصولی، بخش ویژه ای برای بحث از عرف در نظر گرفته نمی شود و بحث درباره آن به گونه پراکنده و در ضمن دیگر بحث ها ارائه می گردد.این مهم نیز با پدید آمدن پاره ای از نوشته های اصولی و فقهی به همت دانشیانی از دانش آموختگان حوزه نجف ، محمدرضا آل مظفر ، در اصول الفقه ، شهید سیدمحمدباقر صدر در المعالم الجدیدة و دروس فی علم الاصول ، سید محمد تقی حکیم در الاصول العامة للفقه المقارن محمد جواد مغنیه ، در فقه الامام جعفر الصادق (ع) جامه عمل به خود می پوشد و بحث درباره عرف عملی در متن کتاب های فقهی و اصولی قرار می گیرد.اینان دانشیانی هستند که گام های مهمی را برای شکل گیری مکتب عرف شیعه برداشته و در سامان دهی آن نقش اثرگذاری داشته اند.امام راحل، از آن جا که در این دوره می زیسته و با اندیشه های فقهی مدرسه نجف آشنا بوده، همانند دیگر فقیهان این دوره، از عرف با واژگانی همچون: بنای عقلا و سیره عقلائیه نام برده و به صورت گذرا در ضمن دیگر بحث ها به بحث درباره عرف پرداخته است.
تعریف
...
