دانشنامه اسلامی
انگیزه نگارش این اثر را مؤلف چنین بازگو نموده است: «چون والد این ذره بی مقدار، میر محمدزمان تنکابنی دیلمی - طاب اللَّه ثراه - با وجود حدس صائب و ذهن ثاقب، مدتی در امر معالجات به دستور اجداد و استادان امجاد کوشیده و مجربان چندی از او مخلف گشته، خواست که در سلک جمع و ترتیب آورده با آنچه این خادم به مخادیم نجیب، «محمدمؤمن حسینی» طبیب، مجرب یافته و از صاحبان تجربه اقتباس نموده، مجموعه ای سازد؛ بنابراین، لازم دانست که به قدر امکان، در تشخیص ادویه با رعایت اختصار پردازد و باعث دیگر آنکه چون مؤلف «اختیارات بدیعی»، به لغت فارسی نوشته مساهله در تحقیق ادویه و بیان خواص نموده و عطاران بی بضاعت به آن اکتفا کرده و کتب معتبره، متروک گشته و از جهت اشتباهات او، اکثر ادویه مؤثره مبدل به عدیم الخاصیه شده، خواست که به قدر امکان آنچه محققین این فن تحقیق نموده اند و هرچه صاحب اختیارات ذکر نکرده در سلک تحریر آورد» (تحفه حکیم مؤمن، ص 4).
کتاب «تحفه حکیم مؤمن»، پس از تألیف به عنوان یک کتاب ارزشمند مطرح شد؛ به گونه ای که حکیم میر محمدحسین عقیلی علوی خراسانی در کتاب «مخزن الادویة» و «قرابادین کبیر» و نیز حکیم ناظم جهان در کتاب «اکسیر اعظم» از این اثر بسیار بهره برده اند.
کتاب، در دو بخش تشخیصات و دستورات تنظیم شده است. بخش اول، مشتمل بر 5 تشخیص است. در تشخیص سوم، ادویه و اغذیه به ترتیب حروف الفبا ذکر شده اند. تشخیص چهارم، خود دارای 5 فصل و تشخیص پنجم شامل 3 فصل است.
بخش دوم، شامل 3 قسم است. قسم اول، شامل 5 طریق و قسم دوم، دارای 24 باب است.
