باسل

برجان [ س ِ ] ( ع ص ) شجاع. ( تاج العروس ) ( منتهی الارب ) ( آنندراج ) ( ناظم الاطباء ). بهادر. ( غیاث اللغات ). مرد دلیر. ( مهذب الاسماء ). دلیر. ( نصاب ). دلاور. شجاع. بطل. ( اقرب الموارد ). ج ، بَواسِل و بُسَلاء. ( منتهی الارب ) و بُسل. ( منتهی الارب ). بُسُل. ( تاج العروس ). بُسَّل ( اقرب الموارد ). || شیر. ( منتهی الارب ) ( مهذب الاسماء ). شیربیشه. ( ناظم الاطباء ).اسد. ( اقرب الموارد ). اسد، بسبب کراهت و زشتی منظر آن. ابوزید طائی در رثاء غلام خویش گوید : 
صادفت لما خرجت منطلقا
جهم المحیا کباسل شرس.
و امروءالقیس گوید : 
قولالدودان عبیدالعصا
ماغرکم بالاسد الباسل.( از تاج العروس ).متبسل. ( تاج العروس ). || مرد زشت ترشروی از خشم یا از شجاعت. ( آنندراج ) ( ناظم الاطباء ). بَسِل یا بَسل. ( تاج العروس ). شخص عبوس از خشم یا از دلاوری یا از زشتروئی. ( از تاج العروس ). || مجازاً، شیر. لبن باسل در عربی بمعنی شیر ترش بدمزه است. ( از تاج العروس ). || یوم باسل ؛ روز سخت و شدید. اخطل گوید : 
نفسی فداء امیرالمؤمنین اذا
ابدی النواجذ یوم باسل ذکر.( از تاج العروس ).یقال غضب باسل و یوم باسل ؛ ای : شدید. ( اقرب الموارد ). || نبیذ تند. ( آنندراج ) ( ناظم الاطباء ). نبیذ شدید ترش. ( از تاج العروس ). || سخن زشت و شدید. ( آنندراج ). سخن زشت و سخت. ( ناظم الاطباء ).
- گفتار باسل ؛ کریه شدید. ابوبثینةالهذلی گوید : 
نفاثة اعنی لا احاول غیر هم 
و باسل قولی لاینال بنی عبد.( از تاج العروس ).
باسل. [ س ِ ] ( اِخ ) ابن ضبة وضبةبن ادبن بن طابخةبن الیاس را سه فرزند بود: سعد وسُعَید و باسل. سعید به قتل رسید و جانشینی نداشت واما باسل به سرزمین دیلم پناه برد و در آنجا با زنی از مردم عجم ازدواج کرد و مردم دیلم از نسل اویند وگفته میشود که باسل بن ضبة ابوالدیلم بوده است. و ابن بحیر در اشاره به همین نکته گفته است : 
زعمتم بان الهند اولاد خندف 
و بینکم قُربی و بین البرابر
و دیلم من نسل ابن ضبةَباسل 
و برجان َ من اولاد عمروبن عامر.
از اولاد سعدبن ضبة نیز خاندانهایی نام برده شده است. رجوع شود به عقدالفرید ج 3 ص 291.