بنی اسد
فرهنگ فارسی
دانشنامه آزاد فارسی
قبیلۀ بزرگ عرب عدنانی، از مردم نجد عربستان. پس از هجوم طوایف طایی به نقاط دیگر مهاجرت کردند. اسدیان در ۹ق اسلام آوردند اما پس از رحلت پیامبر اسلام (ص)، بسیاری از آنان مرتد شدند. این طایفه که دیگربار اسلام را پذیرا شدند، در جنگ قادسیه و فتح عراق عرب و ایران شرکت داشتند. بعضی خاندان های حکومتگر عراق و خوزستان، نظیر خاندان بنی مزید از بنوعوف و خاندان آل سُلیط از آل زنجی، و نیز خاندان بنووشاح از این مردم بودند. باقی ماندگان بنی اسد خوزستان، امروزه در هویزه و سوسنگرد و شادگان و اهواز و آبادان سکونت دارند.
دانشنامه اسلامی
این تیره با اینکه در مقایسه با دیگر قبایل بزرگ ، در تاریخ سده های نخستین هجری، ویژگی برجسته و نقشی چشم گیر نداشته است ، یکی از تیره های مهم مُضَری، از اعراب شمال عربستان ، به شمار می رود. زنجیره نسب بنی اسد، پس از خزیمه ، از مُدرکة بن الیاس به معدّ بن نزار می رسد. چند تیره مشهور دیگر عرب نیز عنوان بنی اسد داشتند که جدا از بنی اسد بن خزیمه هستند، از جمله می توان به اسد بن عبدالعزّی از قبیله قریش اشاره کرد. اما معمولاً مقصود از بنی اسد در مآخذ، بنی اسد بن خزیمه است .بنی اسد خود به چندین شاخه و عشیره دیگر - که در برخی مآخذ، شمار آن را به ۴ رسانده اند - تقسیم می شد، که از مهم ترین آن ها می توان به بنی فَقْعَس ، بنی صیدا، بنی نَضر بن قُعَین ، بنی زَنیه ، بنی غاضره و بنی نعامه اشاره کرد. بنی اسد بعدها، پس از پراکنده شدن در عراق و شام ، به شاخه های دیگری نیز تقسیم شدند.
محل اسکان
بنی اسد غالباً در شبه جزیره عربستان ، در صحرای نجد و تهامه و در کنار منابع آب سکنا داشتند. یاقوت حموی به گروهی از ساکنان بنی اسد در آنجاها اشاره کرده است . مشهورترین مسکن ایشان در سرزمین «فَید»، کنار دو رشته کوه مهم اجأ و سلمی ه م بود، اما قبیله یمانی طَی ّ آنجا را از دست بنی اسد به درآورد و موجب پراکندگی بیشتر آنان شد. گفته اند که خزیمة بن مدرکه ، نیای بنی اسد، نخستین مُضَری ای بود که در مکه سکنا گزید و اول کسی بود که بت هُبَل را در جای خود نصب کرد و بدین سبب ، آن را هبل خزیمه می خواندند. فرزندان خزیمه بعدها بر اثر منازعات قبیله ای، از مکه هجرت کردند و در صحرای نجد و تهامه پراکنده شدند. با این همه ، از پاره ای روایات چنین برمی آید که کسانی از بنی اسد تا سال ها بعد، هنگام ظهور اسلام ، همچنان در مکه سکنا داشتند.
بنی اسد در منابع کهن
کهن ترین مأخذ تاریخی موجود که نامی از بنی اسد آورده ، به تقریب به اوایل سده م مربوط می شود. توضیح اینکه ، گروه بسیاری از قبایل قحطانی جنوب عربستان ، به سوی شمال هجرت کردند و در شمال شرقی عربستان ، در حیره - جایی نزدیک کوفه فعلی - امارتی زیرنظر و نفوذ ساسانیان ایران برپا کردند که تا سده م پابرجا بود. اینان را لخمیان یا آل منذر نیز می خواندند. قلمرو حکومتی اینان به تدریج گسترش یافت و به نجد و بادیةالشام رسید و به ویژه امرؤالقیس - فرمانروای قدرتمند آنان - توانست اعراب بادیه نشین آن نواحی را به اطاعت دولت حیره درآورد. در سنگ نبشته ای که از گور او در نماره - واقع در جنوب دمشق - به دست آمده ، از قبیله بنی اسد به عنوان یکی از قبایل تابع آن دولت یاد شده است . روایات منابع اسلامی ، تاریخ بنی اسد را دست کم در بخشی از عربستان و برهه ای از زمان ، باملوک کنده ، به ویژه امرؤالقیس - شاعر نام بردار عصر جاهلی متفاوت با امرؤالقیس فرمانروای حیره - مرتبط می دانند درباره کندیان و امرؤالقیس . بنابر روایات ، در سده م بخش بزرگی از قبیله کنده ، به شمال عربستان مهاجرت کردند و در میان قبایل معدّ ساکن شدند و اندکی بعد با یاری دولت بیزانس ، حکومتی به رقابت با لخمیان تأسیس کردند. بنی اسد از جمله قبایلی بودند که تابعیت حُجر، آخرین فرمانروای کنده و پدر امرؤالقیس را پذیرفتند. و به او مالیات می پرداختند، بعدها از پرداخت مالیات تن زدند و یا به هر حال ، بر حکومت حجر و کنده که به سراشیب ضعف و ناتوانی افتاده بود، شوریدند و سرانجام بر آنان چیره شدند و حجر خود به دست بنی اسد از پای درآمد. موضوع خون خواهی امرؤالقیس از عاملان قتل پدرش ، یعنی بنی اسد در اشعار منسوب به او - که تاکنون بارها بررسی و نقد شد. بر مبنای روایاتی که گویا بیش تر با توجه به اشعار منسوب به امرؤالقیس بازسازی شده ، وی قبایل شمال را برضد بنی اسد متحد کرد و انتقام خون پدر خویش را از آنان گرفت و سرانجام شیخ بنی اسد را نیز به قتل رساند. آن گاه خود از بیم منذر - فرمانروای حیره که در پی او بود - گریخت و به قیصر روم پناه برد. اما سرانجام امپراتور روم ، به اغوای مردی از بنی اسد او را به حیله کشت .
دیگر مسائل مربوط به تاریخ این قوم
...
[ویکی شیعه] بنی اسد تیره ای از عرب عَدنانی، موسوم به بنی اسد بن خزیمه است. این تیره با این که در مقایسه با دیگر قبایل بزرگ، در تاریخ قرن های نخستین هجری، ویژگی برجسته و نقشی چشم گیر نداشته است، یکی از تیره های مهم مُضَری، از اعراب شمال عربستان، به شمار می رود.
بنا به نقل طبری از سیف بن عمر، بنی اسد در فتوحات عراق و به ویژه قادسیه، از خود رشادت نشان دادند و در ناحیۀ عراق و به ویژه اطراف کوفه و بصره ساکن شدند و گروه هایی از ایشان نیز به سوی شام هجرت کردند.
شهرت بنی اسد در روزگار معاصر بیشتر به تشیع آنان است. دو تن از مشهورترین اصحاب امام حسین(ع) در واقعه عاشورا، از بنی اسد بودند؛ مسلم بن عوسجه اسدی و حبیب بن مظاهر اسدی. گروهی از ایشان که احتمالاً اهل شهر کوفه بودند و در آبادی های اطراف شهر سکنا داشتند، پیکر شهدای اهل بیت امام حسین(ع) را دفن کردند. این موضوع چندان شهرت یافته است که در نمایش سنتی تعزیه، نمایش ویژه ای به تدفین شهدا به دست افراد بنی اسد اختصاص دارد.
