دانشنامه اسلامی
ریشه کلمه:
فرط (۸ بار)
«مُفْرَط» از مادّه «فَرَط» (بر وزن فقط) به معنای پیشگام و متقدم است.
تقدم و جلو افتادن (مجمع) در لغت آمده: «فَرَطَ فُرُطاً: سَبَقَ وَ تَقَدَّمَ - فَرَطَ عَلَیْهِ فِی الْقَوْلِ فَرْطاً: اَسْرَفَ وَ تَقَدَّمَ» و آن با تجاوز و تعدی میسازد. فارط و فرط (بر وزن فرس) پیشروی است که قبل از کاروان برای اصلاح حوض و دلوها وارد آب شود. در دعا درباره مرگ فرزند صغیر گوید: «اَللَّهُمَّ اجْعَلَهُ فَرَطاً» یعنی خدایا او را اجر متقدم و ثواب جلو افتاده گردان. . گفتند: خدایا میترسیم که فرعون بر ما پیشی گیرد و در عقوبت پیش از آنکه دعوتش کنیم، عجله کند و یا در تعذیب بنی اسرائیل طغیان نماید. افراط: تجاوز بیشتر و تفریط کوتاهی و تقصیر بیشتر است. . ای حسرت بر آنچه در طاعت خدا تقصیر و کوتاهی کردم . «مُفْرَطُونَ» در قرآنها به صیغه مفعول است و به صیغه فاعل و ایضاً «مُفَرِّطُون» به کسر راء از باب تفعیل نیز خواندهاند. یعنی: ناچار آتش برای آنهاست و آنها پیش افتادگان (به آتش) اند میشود از آیه فهمید که آنانکه به خدا نسبت زائیدن و فرزند میدهند پیش از دیگران به آتش وارد خواهند شد. . فُرُط (بر وزن عنق) به معنی افراط و تجاوز است یعنی از هوای نفس پیروی کرده و کارش تجاوز و تعدی بود «الفرط: الامر المجاوز فیه عن الحد».
