علی اباد کتول
فرهنگ فارسی
دانشنامه عمومی
مردم علی آباد کتول به زبان تبری سخن می گویند. مردم علی آبادکتول از قومیت تبری و ایرانی تبار هستند
علی آباد کتول به طور میانگین معتدل ترین شهر در استان و یکی از معتدل ترین شهرهای ایران می باشد. به دلیل قرار گرفتن این شهر در منطقه پست و کم ارتفاع و قرار گرفتن در کنار چند تپه، جنگل و دو دهنه کوهستانی، آب و هوای این شهر منحصربه فرد شده است. آبشارکبودوال بلندترین آبشار تمام خزه جهان و تنها آبشار خزه ای ایران نیز در این شهر قرار دارد. این شهر یکی از بزرگترین ذخیره گاه های چوب سرخدار در جهان است. هرچند قطع بی رویه این درخت کم یاب و منحصربه فرد آن را به کمترین میزان در سالهای اخیر رسانده است. این شهر بر اساس سرشماری سال ۱۳۹۵ با حدود ۱۰۰هزار نفر جمعیت به عنوان سومین شهر استان از نظر جمعیت می باشد. مساحت شهرستان علی آباد ۱۱۶۳ کیلومتر مربع است که محدوده شهری علی آباد حدود ۲۰ کیلومتر مربع را شامل می شود؛ که پس از گرگان با ۵۵ کیلومتر مربع و گنبدکاووس با ۲۵ کیلومتری مربع سومین ناحیه شهری استان و دهمین ناحیه شهری بزرگ در شمال ایران است.
با انجام عملیات بررسی و شناسایی کارشناسان سازمان میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری استان گلستان تاریخ علی آباد کتول ۷۰۰۰ سال برآورد شده است. این تخمین بر اساس آثار شناسایی شده شامل محوطه، تپه و بناهای تاریخی است و بناهای شناسایی شده متعلق به دوران اسلامی است که شامل ۴ حمام، یک بنای مسکونی یک پل و یک آسیاب آبی است که بیشترین آثار شناسایی شده در بخش جلگه ای شهرستان کتول قرار دارد.
رابینوی انگلیسی در کتاب مازندران و استرآباد از نظر جغرافیائی این منطقه را بدین وصف آورده است: بلوک کتول در جنوب شرقی استرآباد و در جنوب استرآباد رستاق واقع است حدود آن از کوهستان تا صحرائی است که در دشت ترکمن ها است؛ و محدود است به رود کرک ( KARK ) و جلگه کمالان از شرق به نهر سرخ محله و از شمال به اراضی دوجی و از جنوب به میقان در بسطام طول آن از شرق به مغرب تقریباً ۱۰ مایل و از شمال به جنوب ۳۰ مایل است قسمت عمده آن پوشیده از جنگل است و صحرای علفزار نیز دارد.
کتول Katul در گذشته یکی از نواحی هفتگانه استراباد و از نواحی شرقی طبرستان محسوب می شده است. شهر علی آباد که به آن کمال غریب نیز گفته می شد حاکم نشین بلوک کتول بوده که خان های کتول از دوران صفوی بر ان حاکم بودند. کتول ها گروهی از اقوام طبری تبار بودند که در بلوک کتول که از نواحی هفتگانه استراباد و شرق طبرستان محسوب می شد مسکن داشتند و قدمت اطلاق نام کتول به این منطقه به عصر صفوی می رسد هرچند قدمت واژه کتول در استراباد و طبرستان به قرن ششم می رسد و ریشه واژه کرتوی Kartu به هزاران سال قبل می رسد. زبان کتول ها گویشی از زبان مازندرانی است که با زبان طبری باستان و گویش قدیم استراباد و گویش گرگان قدیم نزدیکی دارد.
