دانشنامه اسلامی
پس از فتح سیستان تا تشکیل اولین حکومت مستقل ایرانی منطقه یعنی صفاریان، حکومت سیستان توسط حاکمان وابسته به خلافت اسلامی اداره می شد. نحوه انتخاب حاکم در مناطق، تحت امر خلافت و از جمله سیستان، بسته به شرایط زمانی به گونه های مختلف بود:
← از سوی حکومت مرکزی
حاکمیت در سیستان، بنا به موقعیت استراتژیک آن به لحاظ جغرافیایی و مردمی از اهمیت خاصی برخوردار بود. قرار گرفتن آن در نقطه مرزی سرزمین مسلمانان و کفار، حضور گروه های مختلف سیاسی و اجتماعی همچون شاهان محلی غیر مسلمان سیستان (رتبیل)، قبایل مختلف از عرب های مهاجر و خوارج، مطوعه و عیاران سیستان از جمله این موارد بود.
فتح سیستان
سیستان در سال های پایانی سلسله ساسانی به صورت ایالت مستقل ایرانی توسط بختیار و سپس ایران بن رستم حکومت می شد. ایران در جریان پیش رَوی مسلمانان و فرار یزدگرد سوم، آخرین شاه ساسانی، در مقطعی از زمان پذیرای وی شد، گرچه شاه سیستان حاضر به پرداخت خراج به یزدگرد نشد و شاهنشاه نیز به خراسان که نهایتاً منجر به کشته شدن وی به فرمان مرزبان مرو شد، گردید. بنا به نقل برخی منابع، آغاز فتح سیستان از زمان عمر آغاز گردید و عاصم بن عمرو تمیمی پس از جنگ های متمادی توانست برخی شهرهای سیستان را فتح کند؛ اما پس مدتی که از مراجعت وی گذشت، مردم این منطقه علیه فاتحان شورش کردند؛ از این رو از سال ۳۰ق عبدالله بن عامر که از سوی عثمان، خلیفه سوم، به تثبیت و ادامه فتوحات شرق پرداخت، مجاشع بن مسعود سلمی را بنا به نقل برخی منابع به تعقیب یزدگرد فرستاد. او نیز تا سیستان پیش رفت؛ اما با عدم دست یابی بر این منطقه بازگشت. سپس عبدالله بن عامر به دستور مستقیم عثمان، ربیع بن زیاد را برای فتح سیستان گسیل داشت. حاکم سیستان، ایران بن رستم، که در زرنگ به سر می برد، پس از نبردی چند، با ربیع صلح کرد و با اهدای هزار برده که با هر کدام جامی طلایی بود، مقرر شد هر سال مبغلی خراج برای خلیفه ارسال نماید. بدین ترتیب زرنگ، مرکز حکومت سیستان به دست مسلمانان فتح گردید. ربیع با فتح چند شهر دیگر از طریق صلح یا جنگ، تا قرنین پیش رفت؛ اما به زرنگ بازگشت و پس از حدود دو سال حکومت، مردی از بنو حارث بن کعب را جانشین خود نموده، از سیستان بازگشت؛ اما مردم بر جانشین او شوریدند و پس از اخراج وی، دروازه شهر را بستند.
والیان سیستان
...
