دانشنامه اسلامی
عبارت «محمدون ثلاث» اگر با قید اُوَل باشد، مقصود از آن ها صاحب کتب اربعه، یعنی جوامع حدیثی اوّلیه شیعه و به شرح ذیل است:۱. محمّد بن یعقوب کلینی (م / ۳۲۸) صاحب «کافی».۲. محمّد بن علی بن حسین بن موسی بن بابویه قمی (م / ۳۸۱) صاحب کتاب «من لایحضره الفقیه».۳.محمّد بن حسن طوسی، (م / ۴۶۰) صاحب کتاب «تهذیب الاحکام و الاستبصار فیما اختلف من الاخبار».و اگر محمّدون ثلاث با قید اُخر باشد مقصود صاحبان جوامع ثانویه شیعه و به شرح ذیل است:۱. محمّدمحسن ملقب به فیض کاشانی (م / ۱۰۹۱) صاحب کتاب «الوافی».۲. محمّد بن حسن حر عاملی (م / ۱۱۰۴) صاحب کتاب «تفصیل وسائل الشیعه».۳. محمّد باقر بن محمّد تقی مجلسی (م / ۱۱۱۰) صاحب کتاب «بحار الانوار الجامعه لدرر اخبار الائمّه الاطهار».
اصحاب اجماع
اصطلاح «اصحاب اجماع» مربوط به آن گروه از راویان حدیث است که روایات آن ها تلقّی به قبول شده و نزد کشّی، شیخ طوسی و نجاشی و ... از علمای متأخّران، اجماع حاصل شده که روایات آن ها قابل قبول است. مامقانی چنین نقل می کند: قولهم:أجمعت العصابه علی تصحیح ما یصح عنه، لا شبهه فی وقوع هذا الاجماع فی حق جمع و اول من ادّعاه فیما نعلم الشیخ الثقه الجلیل ابو عمر الکشّی فی رجاله ثم الشیخ و النجاشی ... و المراد بهذا الاجماع ... هو الاتفاق الکاشف عن رأی المعصوم علی أن یکون المجمع علیه هو القبول و العمل بروایات اولئک الذین قیل فی حقّهم ذلک. اصحاب اجماع هجده نفرند که در سه طبقه به شرح ذیل می باشند. الف) اصحاب امام باقر (علیه السّلام) و امام صادق (علیه السّلام): زراره بن أعین، محمد بن مسلم، معروف بن خربوذ، برید، ابوبصیر اسدی، فضیل بن یسار.ب) اصحاب امام صادق (علیه السّلام): جمیل بن دراج، عبدالله بن مسکان، عبدالله بن بکیر، حمّاد بن عیسی، ابان بن عثمان، حمّاد بن عثمان.ج) اصحاب امام کاظم (علیه السّلام) و امام رضا (علیه السّلام) : یونس بن عبدالرحمن، صفوان بن یحیی، محمّد بن ابی عمیر، عبدالله بن مغیره، حسن بن محبوب، احمد بن محمّد بن ابی نصر بزنطی.
نوّاب اربعه
گروه خاصی از یاران امام زمان (عجّل الله تعالی فرجه الشریف) را که در عصر غیبت صغری، واسطه بین آن حضرت با مردم بوده و بسا مطالب و روایاتی را از آن حضرت نقل نموده اند، «نواب اربعه» گویند که به شرح ذیل است:الف) ابو عمر، عثمان بن سعید عمری؛ب) ابو جعفر محمّد بن عثمان عمری؛ج) ابو القاسم حسین بن روح نوبختی؛د) علی بن محمّد سمری.
صدوق
...
