دانشنامه اسلامی
استصحاب کلی قسم چهارم، استصحابی است که در آن از یک سو، به وجود فردی تحت عنوانی کلی و ارتفاع آن یقین داریم، و از سوی دیگر، به وجود عنوان دیگری یقین داریم که این عنوان نیز قابلیت انطباق بر فرد اول را دارد؛ یعنی ممکن است در ضمن فرد اول یا در ضمن فرد دیگری محقق شده باشد، مثل آن که مکلف می داند روز پنج شنبه جُنُب شده و غسل می کند؛ یعنی فردی از افراد منی، تحت عنوان کلی جنابت موجود شده و پس از غسل مرتفع گردیده؛ ولی در روز جمعه آثار منی در لباس خود می بیند و علم پیدا می کند که با خروج آن، جنب شده است، اما شک می کند که این آثار منی از جنابت روز پنج شنبه بوده است که برای آن غسل نموده یا مربوط به جنابت روز جمعه است که باید برای آن غسل کند؛ در این گونه موارد، کلی جنابت با الغای خصوصیت (از روز پنج شنبه و جمعه بودن) استصحاب می شود.
از ابتکارات مرحوم خویی
استصحاب کلی قسم چهارم از ابتکارات مرحوم خویی است. وی استصحاب را در این قسم جاری می داند.
فرق قسم چهارم با قسم دوم و سوم
تفاوت استصحاب کلی قسم چهارم با قسم دوم و سوم در آن است که در استصحاب قسم دوم ، فرد، مردد بین دو نوع (پشه و فیل) است، اما در قسم چهارم، فرد از نظر نوع، معین است، اگر چه احتمال دارد که عنوان دیگری بر آن منطبق باشد. استصحاب کلی قسم چهارم با استصحاب قسم سوم در احتمال تقارن فرد دیگری با فرد معین که علم به ارتفاع آن وجود دارد، مشترک می باشد، اما تفاوت این دو در این است که در استصحاب نوع سوم یک علم وجود دارد که متعلق به فرد معین است، گر چه احتمال دارد فرد دیگری در هنگام حدوث و یا ارتفاع آن فرد معین با او مقارن شده باشد، به خلاف استصحاب کلی قسم چهارم که در آن دو علم وجود دارد: یکی علم به وجود فرد معین و دیگری علم به وجود عنوانی که احتمال انطباق آن هم بر این فرد و هم بر فرد دیگری وجود دارد.
