دانشنامه اسلامی
اجتهاد جامد، مقابل اجتهاد پویا می باشد.این دو اصطلاح، بعد از پیروزی انقلاب اسلامی در جوامع علمی رایج گردید و دلیل آن تأثیر افکار نورانی امام خمینی (رحمه الله) و شرایط جدید بعد از پیروزی انقلاب، بر حوزه های علمیه بود. اجتهاد جامد، اجتهادی است که در آن چارچوب اجتهاد و ضوابط شکلی آن رعایت شده است، اما به شرایط زمان و مکان و سایر شرایطی که در استنباط صحیح مؤثر می باشد، توجه نشده است.
لزوم توجه به شرایط زمان و مکان
توجه به شرایط زمان و مکان در اجتهاد ، مجتهد را وادار می نماید که علاوه بر رعایت چارچوب و قالب مشخص شده برای اجتهاد، به نیازهای جامعه و مشکلاتی که فرا روی مردم و مسئولان قرار گرفته است، توجه نموده و با تعمق بیش تر در منابع اصیل و تحلیل ماهیت موضوعات نوپیدا و ارائه نظرهای جدید و بسنده نکردن به اقوال گذشتگان در عین احترام به دیدگاه های آن ها به فکر چاره جویی و حل مشکلات برآید؛ یعنی او باید تمام موضوعات جدید زمان خود و شرایطی را که این موضوعات در ظرف آن ها ایجاد شده است در نظر بگیرد و با توجه به شرایط خاص منطقه ای و جهانی، فتوا صادر کند؛ نمونه آن، مشکلی بود که در طرح قانون کار پیش آمد و عده ای رابطه کارگر و کار فرما را تحت قرار داد اجاره اشخاص تحلیل نموده و قانون کار را که نگرش جدید به این رابطه داشت، امری خلاف شرع دانستند، یا مسئله بانک داری، که عده ای بدون آن که سعی کنند سیستم بانک داری را با ضوابط اسلامی هماهنگ سازند، به حرمت آن فتوا دادند، اما کسانی مانند شهید صدر (رحمه الله) و سایر بزرگان در صدد برآمدند تا سیستم بانک داری بدون ربا را با توجه به مبانی شرع تعیین نمایند و همین بحث در مورد بیمه و مالیات و غیره به وجود آمد که عده ای بدون توجه به نیاز جامعه، حکم به حرمت آن دادند، اما عده ای دیگر مانند امام خمینی (رحمه الله) سعی در تطبیق آن ها با قواعد شرع نمودند تا به نیاز جامعه پاسخ داده باشند.
عناوین مرتبط
...
