معنی خلاصه التواریخ

دانشنامه آزاد فارسی

خُلاصَة التَّواریخ
کتابی به فارسی در تاریخ عمومی هندوستان از منشی سَنْجان رای بنداری (قرن ۱۱ و ۱۲ق) از منشیان دربار اورنگ زیب. مؤلف این کتاب را طی ۱۱۰۵ تا ۱۱۰۷ق نوشته است. مطالب کتاب شامل خلاصۀ حوادث تاریخ هند تا اوایل سلطنت اورنگ زیب است ، که به ترتیب تاریخی و به سبکی ساده و روان نوشته شده است . این اثر به لحاظ اشتمال بر اطلاعات ارزشمند درخصوص جغرافیای قدیم هند، خاصه پنجاب، و اوضاع اجتماعی آن حائز اهمیت است . این اثر به کوشش خان بهادر ظفر حسن چاپ سنگی شد (دهلی ، ۱۹۱۸). بخش هایی از آن نیز به انگلیسی و اردو ترجمه و چاپ شده است .

دانشنامه اسلامی

[ویکی فقه] خلاصة التواریخ. خلاصة التواریخ، کتابی به فارسی ، درباره تاریخ سلسله های مسلمان هند ، تألیف سوجان رای بَهنداری در قرن دوازدهم می باشد. این کتاب مشهورترین تألیف مورخان هندو در دوره بابریان هند است.
سوجان رای در شهر بتاله در بخش گورداسپور در پنجاب به دنیا آمد. اجداد او دبیر بودند و عمویش، میرآنند، که استاد او نیز محسوب می شد، از منشیان دستگاه راجا بهاری مل (صاحب دیوان شاهزاده داراشکوه ) بود .احتمالا سوجان در دربار داراشکوه دبیری و منشیگری را آغاز کرد او متبحر در فارسی ، عربی ، هندی و سنسکریت ، خوشنویسی ممتاز، دبیری توانا و لایق و مردی دانشمند بود .سوجان بعد از قتل داراشکوه در ۱۰۶۹، به مدت ۲۲ سال ملازم نواب ا میرخان عالمگیری شد و پس از رفتن نواب به کابل ، سوجان از خدمات دیوانی دست شست و عزلت اختیار کرد.
[ویکی فقه] خلاصة التواریخ (کتاب). خلاصة التواریخ اثر قاضی احمد بن شرف الدین حسین حسینی منشی قمی از دانشمندان اواخر قرن دهم هجری است. کتابی درباره تاریخ دوره صفویه از روزگار شیخ صفی الدین اردبیلی (نیمه اول سده ۸ هجری قمری) تا نخستین سال های پادشاهی شاه عباس یکم (اواخر سده ۱۰ ه. ق.) است.
کتاب با پیش گفتاری از مصحح کتاب آقای احسان اشرقی و دیباچه از مول آغاز گردیده و عنوان گذاری و تقسیم مطالب کتاب از اول تا پایان سلطنت شاه اسماعیل اول بر اساس نام مشایخ سلسله و یا اتفاقات مهم قرار گرفته و از دوران شاه تهماسب، به بعد بر اساس سال های پادشاهی است. هر سال با فصل بهار و عید نوروز آغاز می شود و معمولا نام ترکی سال ها نیز آمده است. بین دو نوروز یک رشته رویدادهای مهم به صورت فصل های فرعی وجود دارد و اتفاقات با اهمیت با ذکر روز و ماه و سال همراه است.
[ویکی نور] "خلاصة التواریخ" اثر قاضی احمد بن شرف الدین حسین حسینی منشی قمی از دانشمندان اواخر قرن دهم هجری است. کتابی درباره تاریخ دوره صفویه از روزگار شیخ صفی الدین اردبیلی (نیمه اول سده 8 هجری قمری) تا نخستین سال های پادشاهی شاه عباس یکم (اواخر سده 10 ه.ق.) است.
کتاب با پیش گفتاری از مصحح کتاب آقای احسان اشرقی و دیباچه از مول آغاز گردیده و عنوان گذاری و تقسیم مطالب کتاب از اول تا پایان سلطنت شاه اسماعیل اول بر اساس نام مشایخ سلسله و یا اتفاقات مهم قرار گرفته و از دوران شاه تهماسب، به بعد بر اساس سال های پادشاهی است. هر سال با فصل بهار و عید نوروز آغاز می شود و معمولا نام ترکی سال ها نیز آمده است. بین دو نوروز یک رشته رویدادهای مهم به صورت فصل های فرعی وجود دارد و اتفاقات با اهمیت با ذکر روز و ماه و سال همراه است.
پس از مرگ شاه تهماسب یکم، قاضی احمد از سوی شاه اسماعیل دوم مأمور شد که تاریخ صفویه را از شاه اسماعیل یکم تا شاه اسماعیل را دوم بنویسد. اما این کار به دلیل مرگ شاه به تعویق افتاد و بعداً او تاریخ دوره صفویه از روزگار شیخ صفی الدین اردبیلی (نیمه اول سده هجری قمری) تا نخستین سال های پادشاهی شاه عباس یکم (اواخر سده ق.) را با نام خلاصة التواریخ به پایان رساند.
خلاصة التواریخ، رخدادهای سال های سده هشتم تا اواخر سده دهم هجری قمری در ایران است. وقایع مربوط به مشایخ صفویه به اختصار بیان شده است؛ ولی از هنگام تشکیل حکومت صفوی وقایع بیشتر با شرح و بسط آمده است. از ویژگی های این کتاب اشاره های بسیار به شاعران و هنرمندان و ذکر آثار و اشعار آنان است که این کتاب را از سایر کتاب های تاریخی متمایز کرده است.
احمد منشی قمی ادعا کرده است که تاریخ عالم را از هبوط آدم تا زمان خود (یعنی روزگار صفویه) در جلد نوشته است؛ ولی در هر صورت فقط جلد پنجم آن یعنی تاریخ صفویان موجود است.
[ویکی فقه] خلاصه التواریخ (ابهام زدایی). خلاصة التواریخ ممکن است عنوان برای کتاب های ذیل باشد: • خلاصة التواریخ (بهنداری)، کتابی به فارسی، درباره تاریخ سلسله های مسلمان هند، تألیف سوجان رای بَهنداری در قرن دوازدهم• خلاصة التواریخ (قاضی احمد)، اثر قاضی احمد بن شرف الدین حسین حسینی منشی قمی از دانشمندان اواخر قرن دهم هجری درباره تاریخ دوره صفویه
...
[ویکی فقه] خلاصه التواریخ (بهنداری). خلاصة التواریخ، کتابی به فارسی ، درباره تاریخ سلسله های مسلمان هند ، تألیف سوجان رای بَهنداری در قرن دوازدهم می باشد. این کتاب مشهورترین تألیف مورخان هندو در دوره بابریان هند است.
سوجان رای در شهر بتاله در بخش گورداسپور در پنجاب به دنیا آمد. اجداد او دبیر بودند و عمویش، میرآنند، که استاد او نیز محسوب می شد، از منشیان دستگاه راجا بهاری مل (صاحب دیوان شاهزاده داراشکوه ) بود .احتمالا سوجان در دربار داراشکوه دبیری و منشیگری را آغاز کرد او متبحر در فارسی ، عربی ، هندی و سنسکریت ، خوشنویسی ممتاز، دبیری توانا و لایق و مردی دانشمند بود .سوجان بعد از قتل داراشکوه در ۱۰۶۹، به مدت ۲۲ سال ملازم نواب ا میرخان عالمگیری شد و پس از رفتن نواب به کابل ، سوجان از خدمات دیوانی دست شست و عزلت اختیار کرد.
← تالیفات
خلاصة التواریخ به سه بخش اصلی تقسیم می شود: بخش اول با ارزش ترین قسمت کتاب است. نویسنده در این قسمت به ۲۷ کتاب به عنوان منابع و مآخذ کار خود اشاره کرده و سپس به تحلیل و بررسی هر کدام از آن ها پرداخته است. در این بخش همچنین، آداب و رسوم هندوان و فرهنگ و علوم و باورها و مذهب آن ها، جغرافیای هند و صوبه ها، محلات، شهرهای مهم، ساختمان ها و معادن و شخصیته ای مهم هندو ، محصولات و درآمد و مالیات هر صوبه ذکر شده است. بخش دوم کتاب به تاریخ راجاهای هندو از روزگاران قدیم تا زمان تسلط مسلمانان اختصاص دارد. این بخش با راجا جدهشتر شروع و به پتهو رای (یا پرتیهوی راج ، متوفی ۵۷۲) ختم می شود. بخش سوم، به تاریخ هند اسلامی اختصاص دارد و از روزگار سبکتگین غزنوی (حکومت: ۳۶۶ـ۳۸۷) تا زمان جلوس اورنگ زیب (۱۰۶۸) را دربرمی گیرد.
شیوه نگارش
سوجان، برخلاف شیوه مؤلفان مسلمان، کتاب را بدون حمد و نعت آغاز کرده است. او بخش بزرگی از کتاب را به تاریخ مشروح و مبسوط سلاطین هندویِ پیش از اسلام اختصاص داده و پس از آن، تاریخ سلسله های مسلمان پیش از مغولان هند را به اختصار آورده است. وی تاریخ امپراتوران مغول به جز شاه جهان را، مفصّل و مشروح ذکر کرده است. سوجان جنگ ها و منازعات بین اورنگ زیب و برادرانش بر سر جانشینی شاه جهان را به تفصیل شرح داده است. با وجود آن که کتاب در سال چهلم سلطنت اورنگ زیب به پایان رسیده، ولی از وقایع آن دوره حرفی در میان نیست که از ارزش تاریخی اثر کاسته است. منبع او برای ذکر میزان درآمد و مالیات صوبه ها، کتاب آئین اکبری اثر ابوالفضل علّامی بوده و در مواردی اطلاعات دوره خودش را نیز آورده است.
جایگاه کتاب
...
[ویکی فقه] خلاصه التواریخ (قاضی احمد). خلاصة التواریخ اثر قاضی احمد بن شرف الدین حسین حسینی منشی قمی از دانشمندان اواخر قرن دهم هجری است. کتابی درباره تاریخ دوره صفویه از روزگار شیخ صفی الدین اردبیلی (نیمه اول سده ۸ هجری قمری) تا نخستین سال های پادشاهی شاه عباس یکم (اواخر سده ۱۰ ه. ق.) است.
کتاب با پیش گفتاری از مصحح کتاب آقای احسان اشرقی و دیباچه از مول آغاز گردیده و عنوان گذاری و تقسیم مطالب کتاب از اول تا پایان سلطنت شاه اسماعیل اول بر اساس نام مشایخ سلسله و یا اتفاقات مهم قرار گرفته و از دوران شاه تهماسب، به بعد بر اساس سال های پادشاهی است. هر سال با فصل بهار و عید نوروز آغاز می شود و معمولا نام ترکی سال ها نیز آمده است. بین دو نوروز یک رشته رویدادهای مهم به صورت فصل های فرعی وجود دارد و اتفاقات با اهمیت با ذکر روز و ماه و سال همراه است.
گزارش محتوا
پس از مرگ شاه تهماسب یکم، قاضی احمد از سوی شاه اسماعیل دوم مامور شد که تاریخ صفویه را از شاه اسماعیل یکم تا شاه اسماعیل را دوم بنویسد. اما این کار به دلیل مرگ شاه به تعویق افتاد و بعدا او تاریخ دوره صفویه از روزگار شیخ صفی الدین اردبیلی (نیمه اول سده هجری قمری) تا نخستین سال های پادشاهی شاه عباس یکم (اواخر سده ق.) را با نام خلاصة التواریخ به پایان رساند.خلاصة التواریخ، رخدادهای سال های سده هشتم تا اواخر سده دهم هجری قمری در ایران است. وقایع مربوط به مشایخ صفویه به اختصار بیان شده است؛ ولی از هنگام تشکیل حکومت صفوی وقایع بیشتر با شرح و بسط آمده است. از ویژگی های این کتاب اشاره های بسیار به شاعران و هنرمندان و ذکر آثار و اشعار آنان است که این کتاب را از سایر کتاب های تاریخی متمایز کرده است.احمد منشی قمی ادعا کرده است که تاریخ عالم را از هبوط آدم تا زمان خود (یعنی روزگار صفویه) در جلد نوشته است؛ ولی در هر صورت فقط جلد پنجم آن یعنی تاریخ صفویان موجود است.
← ذکر برخی مورخین
منابعی که در کتاب خلاصه التواریخ از آن ها استفاده شده است، به قرار زیر است:صفوه الصفای ابن بزاز، فتوحات شاهی، تاریخ حبیب السیر، تاریخ جهان آرا،لب التواریخ ،تکمله الاخبار ، تاریخ شاه اسماعیل و شاه تهماسب، احسن التواریخ و جواهر الاخبار و سایر کتبی به آن ها دسترسی داشته است.
وضعیت کتاب
...