دانشنامه اسلامی
واژه (عـلـوم قـرآن) دو کـاربـرد دارد: گـاه مـنظور هر دانش و آگاهی است که مـی تـواند درباره قرآن مطرر شود و مرتبط با قرآن باشد که در اصطلاح (علوم قرآن اضافی) نامیده می شود.دیـگری به اعتبار این که در طول زمان ، سرانجام مباحثی درباره قرآن و مرتبط با آن شکل گرفته و به مجموعه آن مباحث، عنوان علوم قرآن را داده اند که در این صـورت، قلمرو علوم قرآن معّین و محدود خواهد بود و آن را در اصطلاح علوم قرآن الـبته این تعریف، قابل نقد است، زیرا بر این اساس باید علم صرف و نحو و معانی هر علمی که در خدمت قرآن یا مستند به آن باشد، علوم قرآن اضافی نامیده می شود. علوم قرآن اضافی را چنین تعریف کرده اند: (کل علم یخدم القرآن او یستندالیه...) اسمی یا علمی گویند.و بـیـان و بـرخی علوم انسانی و تجربی، که در فهم قرآن دخالت دارند و می توانند مـورد اسـتـفـاده گیرند، از علم قرآن به شمار آیند! با این که چنین نیست، زیرا مـنـشائ این علوم، قرآن نمی باشد، و قبل از قرآن مطرح بوده و یا بدون ارتباط با قرآن مطرح شده و شکل گرفته اند.
تعریف علوم قرآن اضافی
پـس سزاوار این است که بگوییم علوم قرآن اضافی، علومی است که در دامان قرآن و در پـی تـلاش برای شـنـاخـت آن مطرر شده و یا قابل طرراند؛ مانند علم ناسخ و منسوخ ، اعجاز قرآن ، اعراب قرآن، نکات ادبی، بلاغی، اخلاقی، اجتماعی و....
جایگاه علم فقه در علوم قرآن
بـنـابـرایـن، علم فقه تا آن جا که درباره آیات الاحکام و مستندات قرآنی بحث مـی کند، از علوم قرآن (به معنای نخست) به شمار میآید، ولی هرگاه درباره منابع دیگر و مستند به حدیث یا عقل و یا اجماع بحث کند، خارج از علوم قرآن اضافی است.
تعریف علوم قـرآن عـلمی
...
