دانشنامه اسلامی
کتاب دارای دو جزء (بخش) می باشد؛ جزء اول با عنوان الصرفة دارای مقدمه و بیان محتوای مطالب در سه فصل و یک خاتمه و جزء دوم با عنوان الإنباء بالغیب دارای مقدمه و بیان محتوای مطالب در دو فصل و یک خاتمه است. نویسنده در نگارش این اثر از منابع شیعی و سنی به زبان عربی بهره برده که برخی از آنها عبارتند از: روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم و السبع المثانی، آلوسی ؛ مقالات الإسلامیین و اختلاف المصلین، علی بن اسماعیل اشعری؛ الجواب الصحیح لمن بدل دین المسیح، ابن تیمیه ؛ زاد المسیر فی علم التفسیر، ابن جوزی؛ أنوار التنزیل و أسرار التأویل، عبدالله بن عمر بیضاوی؛ تفسیر المنار، محمد رشید رضا ؛ الملل و النحل، شهرستانی؛ مجمع البیان فی تفسیر القرآن، طبرسی ؛ تفسیر التبیان، شیخ طوسی و....
صرفه یا «بازداشتن خداوند، مخلوق (جن و انس) را از آوردن مانند قرآن»، یکی از وجوه اعجاز قرآن است. این نظریه از اوائل قرن سوم تا قرن ششم دارای طرف دارانی بوده است، اما غالب اندیشمندان قرن چهارم تاکنون با آن مخالفت نموده اند.
سیوطی در تفسیر صرفه می نویسد: صرفه خداوند اعراب را از معارضه قرآن منصرف نموده است و خرد و اندیشه آنها را زدوده است. برای آنان مقدور و دستیاب بود، ولی مانع خارجی (صرفه)، آنان را منع نمود و ازاین روی قرآن مانند سایر معجزات شد.
قدیمی ترین کسانی را که علما، آنان را از قائلان به صرفه شمرده اند، جعد بن درهم و واصل بن عطا و بشر بن غیاث مریسی و ابوموسی عیسی بن صبیح المردار هستند.
نویسنده در فصل اول از بخش اول کتاب، تعدادی از قائلین به صرفه و اقوال و نظریات آنان از اهل شیعه و تسنن را ذکر می کند. در میان این افراد کسانی چون خواجه نصیرالدین طوسی و شریف مرتضی از شیعه و ابن تیمیه و جوینی و آلوسی از اهل تسنن وجود دارند. وی می نویسد: دو عبارت از سید مرتضی هست که از آنها قول وی به نظریه صرفه را می توان بیرون کشید: «إن اللّه سلب العرب العلوم التی لا بد منها فی المعارضة»؛ یعنی: «خداوند علومی را که برای همانندآوری قرآن لازم بوده، از عرب سلب کرده است». البته این عبارت از قول کسانی که زندگی نامه وی را نقل کرده اند، به وی نسبت داده شده است. عبارت دوم، چیزی است که عبدالعلیم هندی در رساله ای خطی متعلق به سید مرتضی که در کتابخانه برلین وجود دارد، مشاهده کرده؛ در این رساله وی این گونه بر صرفه احتجاج کرده که: فرق بین سوره های کوچک قرآنی و عبارات زیبا و بلیغ عربی برای هرکسی واضح نیست؛ درحالی که فرق بین کلام نیکو و پست در کلام عرب ها برای همه آنان واضح بوده است؛ ازاین رو باید گفت که خداوند عرب را از آوردن مانند قرآن، منع کرده است.
