دانشنامه اسلامی
ریب (۳۶ بار)
شکّ. در مجمع گوید: ریب به معنی شک است و بعضی بدترین شک گفتهاند. در اقرب و قاموس شکّ، تهمت،ظنّ و حاجت معنی شده است ولی قرآن آن را در شک به کار برده و شاید در بعضی تهمت و اضطراب قلب نیز مراد باشد چنانکه خواهیم گفت. ، . افعال این ماده در قرآن مجید همه از افتعال آمده و ان چنانکه در اقرب گفته به شکّ افتادن و شمّکردن است و اگر با «باء» همراه باشد مثل «ارتاب به فلان» به معنی تهمت زدن میآید. در بعضی آیات کلمه «مُریب» صفت «شکّ» آمده مثل ، ، . در این صورت شکّی که شکّ آوردنده است یعنی چه؟ ممکن است مراد از آن تأکید باشد یعنی شکّ سخت. و احتمال دارد منظور تهمت و سوء ظن باشد یعنی چنان در شکّیم که موجب میشود تو را متّهم کنیم. و به تو سوء ظن داشته باشیم. زمخشری ریب را قلق و تشویق قلب گفته است و گوید: حقیقت ریبة قلق و اضطراب قلب و از آن است آنچه حسن بن علی علیه السلام گوید از رسول خدا صلی اللّه علیه و اله و سلم شنیدم میفرمود «دع ما یریبک الی مالا یریبک» بنابر قول زمخشری معنی «شک مریب» شک اضطراب آور است. مرتاب اسم فاعل است به معنی شک کننده . * در مجمع منون را موت گفته و گوید به معنی دهرهم میآید: ریب ظاهراً به معنی قلق و اضطراب است چنانکه از زمخشری مقل شد و بیضاوی نیز گفته است یعنی بلکه میگویند شاعر است برای او منتظر مرگ باشیم تا مثلشعرای دیگر بمیرد و از او راحت شویم. صحاح. اقرب ریب المنون را حوادث روزگار گفتهاند. (که شخص را مضطرب میکنند). * . ریبه چنانکه راغب و جوهری گفته اسم مصدر است از ریب یعنی ساختمانی که ساختهاند پیوسته مایه اضطراب دلهایشان است تاوقتیکه دلهایشان پاره پاره شود.
