دانشنامه اسلامی
مباحث مربوط به اسماء و صفات در طول تاریخ کلام و عرفان ، مسیری پر فراز و نشیب را طی کرده است ؛ به نحوی که فارغ از این تحول تاریخی ، به دست دادن تعریفی فراگیر برای مفاهیم این دو اصطلاح در دوره های گوناگون ، ناممکن است . در اینکه معبود یکتا با نام های گوناگون خوانده شود، جای اختلاف نیست ، اما اینکه این نام ها چه نسبتی با ذات و صفات معبود دارد، امری است که در کلام و عرفان اسلامی و هم در دیگر ادیان بزرگ بحث های فراوان برانگیخته است .
دیدگاه های مورد بررسی
بحث های کلامی و عرفانی درباره اسماء و صفات الهی ، عمدتاً از دو دیدگاه متفاوت پدید آمده است : نخست از دیدگاه شناخت معنا، بر این مبنا که اسماء و صفات به درستی چه مفاهیمی دارند؛ و دیگر از دیدگاه شناخت وجود، بر این پایه که از نظر وجود چه رابطه ای میان صفات الهی با ذات باری و میان اسم و مسمی برقرار است . چنانکه از منابع مربوط به نیمه نخست سده ۲ق /۸م بر می آید، باید گفت که در این دوره هردو اصطلاح اسماء و صفات در محافل کلامی ، اصطلاحی شکل یافته بوده ، و در گفتار عالمان این عصر با تفکیک اسماء مشتق از مبدأ اشتقاق ، اصطلاح اسماء برای نام های مشتق الهی مانند عالم ، حی و... و اصطلاح صفات برای مبدأ اشتقاق این نام ها مانند علم ، حیات و... به کار می رفته است .
توقیفی بودن
از جمله اندیشه های پر سابقه در کلام اسلامی ، قول به توقیفی بودن اسماء و صفات الهی است . قاطبه علمای اهل سنت ، پیروان مکتب بغداد از معتزله و بخش مهمی از متکلمان امامیه بر این اعتقادند که در نامیدن و وصف کردن خداوند نباید از نام ها و وصف های منصوص در کتاب و سنت و اجماع - و نزد امامیه ، قول ائمه (ع ) - تجاوز کرد، در حالی که برخی چون معتزلیان بصره و گروهی از امامیه ، تسمیه و وصف خداوند را به غیر نص پذیرا بوده اند.
تعداد
...
