( افریقیة ) افریقیة. [ اِ قی ی َ ]( اِخ ) افریقا و در قدیم به تونس اطلاق میشده. ( از فرهنگ فارسی معین ). حمداﷲ مستوفی آرد: از اقلیم دویم وسیم است. مملکتی طویل و عریض است و بلاد مشهورش طرابلس و مهدیه و تونس و تاهرت و سجلماسه و دارالملکش قرطاجینه بوده است و از غایت خوشی شهرش به بهشت نسبت داشته و باروش از سنگ مرمر بوده است ؛ بزمان عثمان در حرب مسلمانان خراب شد و از آن وقت باز، خراب است و از جمله عمارت در او دو ستون پیداست از مرمر دورش پانزده گز در علو چهل گز. دیگر عماراتش بر این قیاس توان کرد و اکنون دارالملکش افریقیه است. ( نزهةالقلوب ج 3 ص 264 ). یکی از قطعات خمسه عالم که بشکل یک شبه جزیره مثلثی است و بوسیله تنگه سوئز که ترعه سوئز در آن حفر شده به آسیا متصل میشود و از طرف شمال محدود است به مدیترانه و از مغرب به اقیانوس اطلس و از جنوب و مشرق به اقیانوس هند و از شمال شرقی ببحر احمر. جمعیت آن صدوچهل میلیون تن ( در قدیم ) و وسعت آن سی وهشت میلیون کیلومتر مربع یعنی سه برابر اروپا و پنجاه وهفت برابر فرانسه. از نواحی مهم آن : 1- در شمال در ساحل مدیترانه عبارتند از: مراکش ، الجزایر، تونس ،تری پولی تن و مصر. 2- صحاری : صحرای لیبی و صحرای نوبی. 3- سودان که رود سنگال و نیجر و نیل علیا آنرا مشروب می کنند. این ناحیه از مغرب به مشرق به چند قسمت ذیل تقسیم شده : سنگامیی ، گینه ، حوضه چاد، باطلاقهای بحرالغزال و حبشه. 4- افریقای استوائی شامل حوضه رود کنگو، زامبر و مرتفعات کنیا و کلیمانجارو و کامرون و غیره است. دریاچه های آن عبارتند از: نیاسا بانگرالو، تانگانیکا، ویکتوریا و غیره و کشور زنگبار نیز جزو این قسمت است. 5- افریقای جنوبی ، قسمتی از آن بیابانی ( کالاهاری ) و قسمت دیگر کوهستانی و مزروع است بخصوص در سواحل کاپ و اورانژ و ترانسوال و موزامبیک. نژاد: نژاد مردم افریقا، عرب ، بربر، کابیل و توآره ، مصری ، نوبی آئی و پل و حبشی و گالا و غیره. نژاد سیاه. بانتوها یا کافرها و هوتانتوها و بوشیمانها و مالگاشها. حیوانات : فیل ، کرگدن ، اسب آبی ، زرافه ، گاومیش ، گاو وحشی ، شیر، پلنگ ، کفتار، گورخر، بزکوهی ، شغال ، شامپانزه ، شترمرغ ، طوطی ، افعی و غیره. محصولات : گرد طلا، الماس ، مس ، سرب ، زغال سنگ ، درختان تنومند، زیتون ، مرکبات ، قهوه ، فلفل ، خرما، پنبه و غیره است. استعمار اروپائیها: فرانسه در قسمت شمالی آن الجزایر، تونس ، مراکش و در قسمت غربی ، افریقای غربی فرانسه ، افریقای مرکزی فرانسه و همچنین جی بوتی ، ماداگاسکار را در استعمار داشت. انگلیس مصر، قسمتی از سودان افریقای شرقی انگلیس و نواحی متحده افریقای جنوبی ( کاپ ، ناتال ، اورانژ، ترانسوال )، رودزیا و نیجریه و ساحل الذهب و سیرالئون را در استعمار داشت. بلژیک قسمت اعظم حوزه رود کنگو را در استعمار داشت. پرتقال نواحی آنگولا را در مغرب موزامبیک را در مشرق تحت تسلط داشت. ایتالیا نواحی تری پولیتن ، اریتره و سومالی را در تصرف داشت. کامرون و توگو، بین فرانسه و انگلستان تقسیم گردید. و افریقای غربی آلمان در 1919 م.بین انگلیس و بلژیک تقسیم شد. اسپانیا قسمتی از شمال مراکش و ناحیه ریوواوره و یک قسمت گینه را در تسلطدارد. افریقا تا قرن نوزده چندان شهرتی نداشت ولی در قرن مزبور بر اثر مراوده و اکتشافات سیاحانی از قبیل لیوینگستن ، کامرون ، استانی ، سرپا، پنتو، ماتوکسی ،بریتو کاپلو و ایوانس شهرت یافت. دیگر سیاحان معروفی که در افریقا به اکتشاف نقاط مجهول پرداختند، عبارتند از: فلاترس ، منکوپار، کلاپرتون ، کایه ، بارت ، ناشی گال ، دوبرازا، بورتون ، اسپک ، باکر، فورو و مارشان. این بود مختصری از اوضاع کلی طبیعی جغرافیای افریقا تاقبل از جنگ اخیر جهانی.
فرهنگ فارسی
در قدیم به تونس اطلاق می شده . همان افریقیه بتشدید یائ است که در فارسی بتخفیف آن خوانده شده است .
دانشنامه عمومی
افریقیه اسمی است که عرب زبانان در قرون وسطا در نبردهای با روم بر روی شهرستان آفریکا در ایالات رومانیایی گذاشته بودند. در کل افریقیه تونس، قسنطینه، الجزایر ( شرق الجزایر ) ، اقلیم طرابلس ( غرب لیبی ) و مرکزش القیروان را شامل می شد. از حکومت هایی که بر این منطقه حکومت کردند اغلبیان، موحدون، خلافت فاطمیان، بنو غانیه و حمادیون است، البته این دولت ها بعضی وقت ها تمام افریقیه و بعضی وقت ها هم بخشی از افریقیه را در تصرف خود داشتند.
دانشنامه آزاد فارسی
اِفْریقیه نامی که بر بخشی از افریقای شمالی و به طور اخص به بخش شرقی ممالک بربر (تونس و مراکش و الجزایر و لیبی) یا مغرب (← مغرب) اطلاق می شده است. افریقیه از زمان های دور جزئی از مغرب به شمار آمده و سابقاً جزو تونس و شرق الجزایر محسوب می شد. درباره عرض افریقیه تقریباً اختلافی در متون گذشته دیده نمی شود. حد شمالی آن دریای روم یا مدیترانه بود که در این قسمت دریای افریقیه نامیده می شد. حد جنوبی افریقیه بیابان بود که منطقۀ بربرها را از سرزمین سیاهان در جنوب جدا می کرد. این بخش در واقع امتداد شرقی تپه ماهورهای طویلی بود که مانند رگه ای از غرب به شرق در تمام طول جنوبی سرزمین مغرب در حاشیۀ شمالی صحرا کشیده شده بود و تقریباً از اقیانوس اطلس تا نیل امتداد داشت. قسمت شرقی افریقیه در شمال کوهستانی و در جنوب جلگه ای بود. دربارۀ طول افریقیه و حدود شرقی و غربی آن در متون مختلف تفاوت های آشکار وجود دارد. برخی از نویسندگان درازای آن را از شرق به غرب از برقه تا طنجه دانسته اند. با این تعریف گسترده افریقیه همۀ مغرب را شامل می شد، اما مؤلفان دیگر، با همۀ تفاوتی که در گفته هایشان وجود دارد، درازای افریقیه را کوچک تر از آن گفته اند. افریقیه از حیث آبادی یکی از پرشهرترین سرزمین های اسلامی است. مقدسی بیش از ۷۰ شهر افریقیه را نام برده و ۲۶ شهر آن را توصیف کرده است. در اوایل هجرت، افریقیه در اختیار دولت بیزانس بود و ساکنان آن را قبایل بربر و اعقاب مهاجرین خارجی تشکیل می دادند. اعراب بعد از ۵۰ق، که شهر قَیرَوان بنا شد، بر این منطقه استیلا یافتند.
