اصاب

لغت نامه دهخدا

( اصآب ) اصآب. [ اِص ْ ] ( ع مص ) رِشکناک گردیدن سر. ( منتهی الارب ). پر شدن سر از تخم شپش ( رشک ) و کیک. ( از قطر المحیط ). بسیاررشک شدن موی. ( تاج المصادر بیهقی ). رشک در موی افتادن. ( زوزنی ).

فرهنگ فارسی

رشکناک گردیدن سر . پر شدن سر از تخم شپش و کیک .

دانشنامه اسلامی

[ویکی الکتاب] معنی أَصَابَ: رسید-اصابت کرد
معنی مَا أَصَابَ: نرسید - واقع نشد
ریشه کلمه:
صوب (۷۶ بار)
نزول. قصد. «صاب المطر انصب و نزلو صاب السهم نحوالرمیة: قصدها» (اقرب). اصابه به معنی درک، یافتن، طلب و اراده است. . یعنی بگیرد شما را مانند عذابی که قوم نوح را گرفت. طلب و اراده معنی کردن نیز صحیح است . باد را سلیمان مسخر کردیم با دستور او هر کجا که اراده می‏کرد به آسانی می‏وزید. اصابه در آیه به معنی اراده است. مصیبت: بلیّه و گرفتاریکه به انسان می‏رسد. گوئی که انسان را قصد می‏کند. راغب گوید: اصل آن تیر انداختن است سپس به نائبه اختصاص یافته. . صواب: حق و درست یعنی آنچه حقیقت را درک کرده . یعنی قول حق و مطابق حکمت و عقل بگوید. صیّب: باران و ابر . یا مثل باران سختی از آسمان که در آن ظلمات هست. اصل آن صیوب است (به سکون یا و کسر واو) واو بیا قلب و درآن ادغام شده است مثل سیّد و جیّد (مجمع) تند بودن آن از لفظ استفاده می‏شود در مجمع آن را باران و در مفردات و اقرب ابر مخصوص به بارش گفته است مناسب آیه فوق ابر است. * . این آیه ما قبل آن در «حسن» بررسی شده مراجعه شود. مقیسه دو آیه‏ در اینجا مناسب است دو آیه ذیل را که در بادی امر مخالف هم به نظر می‏آیند با همدیگر مقایسه کنیم. اول آیه . این آیه روشن می‏کند که میان مصائب و گناهان پیش می‏آید اثر اعمال مردم است و از گناهان بیشتر هم خدا عفو می‏کند و گرنه لازم بود همه از بین بروند . و این خطاب به عموم مجتمع بشری است و به خطابات جزئی منحل نمی‏شود. و در نتیجه، گناهان عدّه‏ای باعث ابتلاء عموم می‏گردد نظیر . و اگر مردم طریق انصاف در پیش گرفته و با عدل و مروّت و دین فطرت زندگی می‏کردند برکات آسمانها و زمین به سوی آنها سرازیر می‏شد. . و ممکن است آیه به خطابات جزئی منحل شود یعنی گرفتاری هر کس از ناحیه عملش می‏باشد. دوم آیه . لحن این دو آیه لحن تسلیت و آرامی است که از وقوع مصیبت ناراحت نباشید که‏آن پیش از وقوع درکتاب عالم بوده بر انچه از دست رفته تأسف نخورید و آنچه خدا داده باعث تکبّر شما نشود، بر خلاف آیه اول که لحن ملامت دارد قهراً باید مورد این دو آیه غیر از مورد آیه اول باشد. لذا باید گفت: دو آیه اخیر درباره گرفتاری‏ها و مصائبی است که از روی امتحان و عمل به دستور خدا روی می‏آورند و اهل آنها هیچ گناهیس که مصداق «بِما کَسَبَتْ اَیْدیکُمْ» باشند ندارند مثل انبیاء و اولیاء و شهداء و مردان پاک الهی. مصائب و شدائد آنها نتیجه اعمال بد نیست بلکه سبب بلندی مقام و عظمت شأن آنها است و موجب غفران و رضوان خداوندی است چنانکه قرآن درباره مؤمنان فرموده:نباید از رسول خدا صلی اللّه علیه و آله و سلم تخلف کنند که در مقابل هر گرفتاری اجری و مقامی پیش خدا دارا خواهند بود . در روایات هست که چون اهل بیت علیهم السلام وارد مجلس یزید شدند. یزید آیه «ما اَصابَکُمْ مِنْ مُصیبَهٍ فَبِما کَسَبَتْ اَیْدیکُمْ» را خواند حضرت سجاد «علیه السلام» در جواب فرمود: آن آیه در حق ما نیست. بلکه روشنگر حال ما این‏است «ما اَصابَ مِنْ مُصیبَةٍ فی الْاَرْضِ اَنْفُسِکُمْ اِلَّا فِی کِتابٍ...». ممکن است: دو آیه اخیر اعم از آیه اول بوده باشند ولی در آن صورت باید گفت از گناهکاران که مبتلا شده‏اند فقط کسانی را شامل است و تسلّی می‏دهد که در مقام توبه باشند و مثلاً بگویند: اشکالی ندارد این گرفتاری که در اثر عمل بد پیش آمد قبلاً در کتاب خدا بود باید تأسف نخوردیم شکر خدا را که بیدارمان فرمود.