امویان اندلس

لغت نامه دهخدا

امویان اندلس. [ اُ / اَ م َ ویا ن ِ اَ دُ ل ُ ] ( اِخ ) خانواده ای هستند از امویان ( بنی امیه ) که در اسپانیا حکومت و خلافت داشتند. اسپانیا در فاصله سالهای 91 و 93 هَ.ق./ 710 - 712 م. بوسیله مسلمانان گشوده شد. از این تاریخ تا سال 138 هَ.ق. 756/ م. مانند دیگر ممالک اسلامی حکامی که از طرف خلفای عباسی فرستاده میشدند آن سرزمین را اداره میکردند. در سال 138 عبدالرحمان ( اول ) یکی از نوادگان هشام خلیفه دهم اموی که از قتل عام عباسیان رهایی یافته بود بعد از چند سال سرگردانی از اغتشاش اسپانیا و اختلافی که میان بربرها و قبایل عرب بود استفاده کرد و مصمم شد در آن سرزمین به رغم دستگاه عباسیان ، دستگاه خلافتی برای خود ترتیب دهد.عبدالرحمان توفیق یافت که از تعرضات سپاهیان عباسی پیشگیری کند و جانشینان وی مدت دو قرن در اندلس حکومت کردند و توانستند از یکسو جلو دست اندازیهای عیسویان را از طرف شمال بگیرند و از سوی دیگر شورشهای داخلی را بخوابانند. امویان اندلس تا مدتی بهمان عنوان امیری یا سلطانی قناعت داشتند ولی عبدالرحمان ثالث ( 317 هَ.ق./ 929 م. ) عنوان خلیفه اختیار کرد. این شخص بزرگترین خلیفه امویان اندلس است ، او نه تنها در میان رعایای خود بقدرت حکومت میکرد و پادشاهان عیسوی لیون و قسطلون و نواره را مغلوب ساخت بلکه مهاجمانی را که از آفریقا به اسپانیا هجوم آورده بودند بیرون راند و بوسیله کشتی های نیرومند بر دریای مدیترانه استیلا یافت. پس از مرگ او هیچیک از جانشینانش نتوانستند کارهای او را دنبال کنند. تنها المنصور سردار مشهور بود که توانست وحدت ممالک اموی را در اندلس حفظ کند. در آغاز قرن پنجم هجری ( ابتدای قرن یازدهم م. ) انقلابات و حوادثی در اسپانیا بظهور رسید و بر اثر این انقلابات حکومت اموی از بین رفت و حکومتهای کوچک محلی بنام ملوک الطوائف جای آنان را گرفت ( 422 هَ.ق./ 1031 م. ). پادشاهان یاخلفای اموی بترتیب با تاریخ جلوس عبارت بودند از:
عبدالرحمان اول 138 هَ.ق. ( 756 م. )
هشام اول 172 ( 788 )
حکم اول 180 ( 796 )
عبدالرحمان دوم 206 ( 822 )
محمد اول 238 ( 852 )
منذر 273 ( 886 )
عبداﷲ 275 ( 888 )
عبدالرحمان سوم 300 ( 912 )
حکم دوم 350 ( 961 )
هشام دوم 366 ( 976 )
محمد دوم 399 ( 1009 )
سلیمان دوم 400 ( 1009 )
محمد دوم 400 ( 1010 )
هشام دوم 400 ( 1010 )

فرهنگ فارسی

خانواده ای هستند از امویان که در اسپانیا حکومت و خلافت داشتند .

دانشنامه آزاد فارسی

اُمَویانِ اَنْدَلُس (حک: ۱۳۸ـ۴۲۲ق)
سلسله ای مسلمان که در اندلس (اسپانیا ) حکومت داشتند. بنیادگذار این سلسله عبدالرحمان بن معاویه معروف به عبدالرحمان داخل بود . وی که در شام می زیست ، با سقوط خلافت بنی امیه و کشتار امویان به دست عباسیان مخفی شد (۱۳۲ق) و چون جانش در خطر بود با یاری غلام خود، بدر، به شمال افریقا و به میان قبیله ای از بربرهای زناته گریخت و از آن جا به هواداران بنی امیه در اندلس نامه نوشت و آنان را به یاری طلبید. آنان نیز دعوتش را اجابت کردند و با ارسال هیئتی همراه با یک کشتی او را به اندلس بردند (ربیع الاول ۱۳۸ق). در این هنگام ، اندلس به سبب اختلاف میان عرب قحطانی و عدنانی و ناتوانی والیان آن ، دچار آشوب و هرج ومرج شده بود. با آمدن عبدالرحمان به اندلس بسیاری به او پیوستند و بیعت کردند و سرانجام با غلبۀ عبدالرحمان بر یوسف بن عبدالرحمان فهری امیر اندلس، قرطبه را به تصرف درآورد و حکومت امویان اندلس را بنا نهاد. از این تاریخ تا ۴۲۲ق، شانزده تن از امویان در اندلس فرمان راندند و با خلع و فرار هشام سوم دولت آنان به سر آمد و اندلس به دست ملوک الطوایف افتاد. مشهورترین امیران اموی عبدالرحمان سوم است که مدت ۵۰ سال (۳۰۰ـ۳۵۰ق) حکومت کرد و در عصر او دولت امویان اندلس به اوج شکوه و عظمت رسید. وی در برابر فاطمیان مصر و عباسیان بغداد که هر یک خود را خلیفه می خواندند، ادعای خلافت کرد و از آن پس جانشینانش نیز خلیفه خوانده شدند. دولت اموی در دوران حکم بن عبدالرحمان سوم نیز موفقیت هایی به دست آورد، اما پس از مرگ او (۳۶۶ق) وقتی فرزند یازده ساله اش، هشام دوم ، به جایش نشست انحطاط امویان آغاز شد. در دوران خلافت هشام دوم ، همۀ امور در دست منصور بن ابی عامر وزیر قدرتمند پدرش بود. منصور با پنهان داشتن هشام ، خود با اقتدار مملکت را اداره کرد و پس از او زمام امور تا ۳۹۹ق در دست فرزندانش بود. در این سال، با شورشی که درگرفت، عبدالرحمان بن منصور کشته شد و هشام دوم از خلافت خلع گردید. از آن پس تا ۴۲۲ق شش تن از امویان به خلافت رسیده و برخی خلع شدند و سپس برای بار دوم با آنان بیعت شد. از ۴۰۷ تا ۴۱۸ق دولت بنی حمود، که خود را از اولاد امام حسن مجتبی (ع ) می دانستند، به تناوب بر قرطبه و بیشتر اندلس حکم راندند و در هنگام قدرت آنان ، امویان از حکومت برکنار بودند. هرچند در دوران حکومت امویان در اندلس جنگ های داخلی براثر اختلافات عرب قحطانی و عدنانی از یک سو و عرب و بربر از سوی دیگر، این سرزمین را در ناآرامی و آشوب فرو می برد و مسیحیان نیز با آگاهی از این اختلافات و جنگ ها به سرحدات حمله می کردند، اما در دوران خلفای مقتدر و باتدبیری چون عبدالرحمان سوم و فرزندش حکم دوم و نیز در دوران منصور بن ابی عامر، وزیر تام الاختیار هشام دوم ، اندلس به اوج عظمت و اقتدار خود در دوران اسلامی رسید و عمران و آبادانی ، پیشرفت علم و دانش و وجود مراکز عظیم علمی مانند کتابخانۀ بزرگ حکم با ۴۰۰هزار جلد کتاب ، این سرزمین را به بازار بزرگ و پررونق علم و ادب تبدیل کرد و دانشمندان بسیاری را در علوم و فنون گوناگون در خود پرورش داد.