دانشنامه اسلامی
غمم (۱۱ بار)
«غمام» به معنای ابر است، ولی بعضی معتقدند: «غمام» مخصوصاً به ابرهای سفید رنگ گفته می شود، و در توصیف آن چنین می گویند: غمام ابری است که سردتر و نازک تر است در حالی که سحاب به گروه دیگری از ابرها گفته می شود که نقطه مقابل آن است، و «غمام» در اصل از مادّه «غم» به معنای پوشیدن چیزی است و این که به ابر، غمام گفته شده است به خاطر آن است که صفحه آسمان را می پوشاند و اگر به اندوه، «غم» می گوئیم نیز از این جهت است که گویی قلب انسان را در پوشش خود قرار می دهد.
پوشاندن. «غُمَّهُ غَّما: غَطَّاهُ». ابر را از آن غمام گویند که آفتاب و آسمان را میپوشاند . ابر را به شما سایبان کردیم. حزن و اندوه را از آن غم گویند که سرور حلم را میپوشاند و مستور میکند . یک نفر را کشتی پس تو را از غصه و گرفتاری آن نجات دادیم. . آنگاه که فرار میکردید و به کسی توجه نمینمودید و پیمبر از دنبال شما ندایتان میکرد پس خدا اندوهی را به اندوهی سزایتان داد تا بر آنچه از دست رفته و بر مصیبتی که رسیده محزون نباشید. جمله «لِکَیْلا تَحْزَنُوا...» دلیل است که «غم» مذکور در اول موهبت و نعمت است زیرا جزای «غم» دوم است و علت اثابه آن است که بر آنچه از دست رفته وبر بلائی که رسیده محزون نباشند به نظر میآید اندوه مسلمانان پس از شکست «احد» ابتداء این بود که چرا عدهای از ما کشته شدند و چرا غنیمت از دست ما رفت ولی این اندوه روا نبود اما در نوبت دوم غصه ندامت پیش آمد که چرا فرار کردیم و چرا استقامت ننمودیم و چرا خدا و رسول خدا را مخالفت کردیم و خلاصه اندوه حسرت به اندوه ندامت مبدل گردید تا به کشتگان و غنیمت از دست رفته محزون نباشند ممکن است به «اَثابَکُمْ» معنی ابدال تضمین شده باشد یعنی: غم موجود را به غم دیگری مبدل کردیم در این صورت «غّماً» اندوه مذموم و «بغمّ» اندوه ممدوح خواهد بود بعکس سابق (استفاده از المیزان). و در آیه بعدی «ثُمَّ اَنْزَلَ عَلَیْکُمْ مِنْ بَعْدِ الْغَّمِ اَمَنَةً نُعاساً» مراد از «الْغَّم» اندوه دوم یعنی اندوه حسرت و اندوه ممدوح است. . غُمَّه را درآیه حزن و شدت معنی کردهاند و به قولی آن به معنی مبهم و پوشیده است در اقرب الموارد گوید: «اَمْرٌ غُمَّةٌ اِیْ مُبْهَمٌ وَ مُلْتَبَسٌ» به نظر نگارنده این قول اقوی است و «غُمَّة» به معنی مستور و مبهم است. یعنی نوح «علیهالسلام» به قومش فرمود: کارتان و یارانتان را گرد آورید (سپس درباره طرد و قتل من تصمیم بگیرید) تا کارتان بر شما مشتبه نشود. گویا این تعجیزی است از جانب نوح بر قومش که کاری نمیتوانید بکنید. . باء در «بِالْغَمام» شاید به معنی آلت باشد مثل «کَتَبْتُ بِالْقَلمِ». یعنی: روزی آسمان به وسیله ابر پاره و مفتوح شود، و شاید به معنی ملابست باشد یعنی: روزی که آسمان ابرآلود پاره شود و ملائکه نازل گردند آیه به قرینه آیات قبل و بعد درباره قیامت است.
