خانات بخارا
فرهنگ فارسی
دانشنامه عمومی
محمد شیبانی بنیانگذار دودمان شیبانیان با سلطه بر سمرقند ( ۱۵۰۰م - ۱۵۰۵م ) و بخارا ( ۱۵۰۶م ) این دولت را بنیان نهاد و بخارا را به پایتختی برگزید. اقتدار و وسعت خان نشین بخارا در عصر عبدالله خان دوم ( ۱۵۷۷–۱۵۹۸ ) به اوج رسید.
در سده های هفده و هجدۀ میلادی دودمان جانی ( اشترخانی یا هشترخانی ) بر این امیرنشین حکومت کرد و جایگزین دودمان شیبانی شد. در ۱۷۴۰ نادرشاه آن را فتح کرد، اما در ۱۷۴۷ با مرگ نادر فرزندان امیر خدایار خان به قدرت رسیدند. در ۱۷۸۵ شاه مراد، از نوادگان وی، حکومت موروثی خاندان خود را رسمیت بخشید و خانات بخارا به امارت بخارا تبدیل شد. با این فرق که بر پایهٔ یک رسم دیرینه در فرارود تنها فرمانروایانی که نوادهٔ چنگیز بودند می توانستند لقب خان داشته باشند و باقی فرمانروایان مثلاً «امیر» خوانده می شدند.
در سال ۱۸۶۸م امارت بخارا از امپراتوری روسیه شکست خورد و با واگذاری بخشی از قلمرو خود از جمله سمرقند تحت الحمایه روسیه شد. با وقوع انقلاب اکتبر، ارتش سرخ در ۲ سپتامبر ۱۹۲۰ بخارا را فتح کرد و جمهوری شوروی خلق بخارا تشکیل شد. به دنبال آن در ۱۹۲۴ بیشتر قلمرو آن در جمهوری شوروی ازبکستان و بخشی نیز در جمهوری شوروی تاجیکستان قرار گرفت.
