جرح

لغت نامه دهخدا

جرح. [ ج َ ] ( ع مص ) خسته کردن. ( ترجمان القرآن عادل بن علی ) ( بحر الجواهر ) ( آنندراج ) ( تاج المصادر بیهقی ) ( منتهی الارب ) ( دهار ). خستن. ( بحر الجواهر ). زخمی کردن بدن. بدن رابا اسلحه دریدن. ( از متن اللغة ). || کسب کردن. ( ترجمان القرآن عادل بن علی ) ( آنندراج ) ( تاج المصادر بیهقی ). کسب و اکتساب کردن. ( از متن اللغة ). کسب کردن و ورزیدن. || عیب کردن. || دشنام دادن. ( منتهی الارب ) ( آنندراج ). سب و شتم کردن با زبان. ( از متن اللغة ). طعن کردن در کسی. ( ترجمان القرآن عادل بن علی ) ( تاج المصادر بیهقی ). || جداکردن پاره ای از مال برای کسی : جرح له من ماله ؛ قطع له قطعة منه. یا اینکه «جزح » با زای معجمه به این معنی است. ( از متن اللغة ). || باطل کردن عدالت شاهد. ( منتهی الارب ) ( آنندراج ) ( از متن اللغة ) مقابل تعدیل. مؤلف کشاف اصطلاحات الفنون آرد: مشتق از جرحه بلسانه جرحاً بفتح جیم یعنی عیب و نقص او را گفت. و جرحت الشاهد نیز از این ماده است. و این جمله در مورد گواه وقتی استعمال شود که درباره گواه چیزی گویی که موجب ردّ گواه باشد. چنانچه در مصباح گفته و در اصطلاح فقهاء آشکار کردن فسق و نابکاری شاهد باشد. پس اگر در این آشکارشدن فسق گواه برای خداوند یا بنده اش متضمن ثبوت حقی نبود آن را جرح مجرد نامند و هر گاه اثبات حقی برای خداوند یا بنده صورت گیرد آن را جرح غیرمجرد خوانند. و این معنی بالتمام ازکتاب بحرالرائق شرح کنز الدقائق در کتاب شهادت در شرح این عبارت : «و لایسمع القاضی الشهادة علی جرح » نقل گردیده است. ( از کشاف اصطلاحات الفنون ) :
گر بطراری کنند این دو گواه
جرح شد در محکمه عدل اله.مثنوی.- جرح شاهد ؛ گواهی به عدم عدالت او. مقابل تعدیل شاهد.
- جرح شهود ؛ باطل کردن شهادت آنان بوسیله طعن در عدالت ایشان. مقابل تعدیل شهود.
- جرح و تعدیل ؛ مخدوش کردن عدالت و عادل شمردن شاهد. مجازاً به معنی خوب و بد چیزی را سنجیدن و متناسب و جورکردن چیزهاست. رجوع بجرح و تعدیل شود.
جرح. [ ج ُ ] ( ع اِمص ) خستگی. ( مهذب الاسماء ) ( منتهی الارب ) ( دهار ) ( آنندراج ). ریش و زخم. ( غیاث اللغات ). اسم مصدر از جَرح. ( متن اللغة ). ج ، اَجراح ، جُروح.( از منتهی الارب ) : و کتبناعلیهم فیها ان النفس بالنفس و العین بالعین و الانف بالانف و الاذن بالاذن و السن بالسن و الجروح قصاص الخ. ( قرآن 49/5 ).

فرهنگ معین

(جَ ) [ ع . ] (مص ل . ) ۱ - باطل کردن گواهی و شهادت . ۲ - زخم زدن ، بد گفتن .
(جُ ) [ ع . ] (اِ. ) زخم .

فرهنگ عمید

۱. زخم.
۲. (حقوق ) باطل کردن شهادت، رد کردن گواهی گواهان.
۳. [قدیمی] بد گفتن.
۴. [قدیمی] عیب.
* جرح و تعدیل: [مجاز] حذف و اصلاح پاره ای از کلمات و مطالب نوشته ای برای معتدل ساختن آن.

فرهنگ فارسی

زخم زدن، بدگفتن، عیب کردن، ساقطکردن، باطل کردن، شهادت، ردکردن گواهی گواهان، زخم، جروح واجراح
( اسم ) خستگی زخم ریش .

دانشنامه اسلامی

[ویکی فقه] جرح دارای سه معنای گواهی بر فسق شاهد ، بحثی رجالی و جراحت در بدن می باشد که از جرح به معنای نخست در باب قضاء و به مناسبت در باب تجارت سخن رفته است و به معنای دوم در علم رجال بحث شده است.
گواهی بر فسق شاهد، مقابل تزکیه/ اخبار از صفتی سلب کننده وثوق از راوی حدیث، مقابل تعدیل/ جراحت وارد کردن .
جایگاه جرح
از راههای اثبات مدعا نزد قاضی، شهادت دو مرد عادل (بینه) است. با جهل قاضی به عدالت شاهد، فحص از آن قبل از صدور حکم بر وی واجب است. این فحص یا از طریق مدّعی انجام می گیرد؛ بدین معنا که قاضی از وی- که اقامه بینه کرده است- می خواهد عدالت گواهان خود را ثابت کند و یا خود قاضی عهده دار این امر می گردد.
با اقامه بینه بر عدالت شهود از سوی مدّعی، عدالت آنان نزد قاضی ثابت می شود؛ لیکن در اینکه قاضی می تواند به صرف ثبوت عدالت شهود نزد وی، حکم صادر کند یا بر او واجب است قبل از صدور حکم از منکر بپرسد که وی بینه ای بر فسق شهود دارد یا نه،
اختلاف است.
قول دوم به مشهور نسبت داده شده است. بنابر وجوب نیز در اینکه این امر مطلقا بر قاضی واجب است یا تنها در صورت جهل منکر به داشتن چنین حقّی (اقامه بینه بر فسق)، اختلاف است.
با مثبت بودن پاسخ منکر و تقاضای مهلت از قاضی برای اقامه بینه، قاضی به او مهلت می دهد. مدّت مهلت- بنابر آنچه به مشهور نسبت داده شده- سه روز است؛ بدون تفصیل بین دوری مسافت بینه و نزدیکی آن.
برخی بر اطلاق، اشکال کرده اند.
شرایط جرح کننده
آنچه در پذیرش بینه معتبر است- مانند عدالت، کمتر از دو نفر نبودن و متهم نبودن- در قبول جرح نیز معتبر است. علاوه بر آن، علم جرح کننده به شرایط جرح و تعدیل و آنچه سبب خروج از عدالت می شود نیز در پذیرش جرح وی، شرط است.
چگونگی جرح
...
[ویکی الکتاب] معنی جَرَحْتُم: کسب کردید -جرح به معنای کار کردن با اعضاء ( دست ) است ، و مراد از آن کسب است )
تکرار در قرآن: ۴(بار)
«جرح» در اصل به معنای جراحت و اثری است که بر اثر بیماری و آسیب به بدن انسان می رسد.
(بر وزن قفل) زخم. جمع آن جروح است گوش در مقابل گوش، دندان و زخمها قصاص شونده‏اند. در مفردات گوید: قدح شاهد را جرح گویند گوئی قادح زخمی به او می‏زند حیوان شکاری را جارحه نامیده‏اند زیرا زخمی می‏کند و یا کسب می‏کند، اعضاء بدن را که کار می‏کنند جوارح گویند زیرا اثر میگذارند و یا کسب می‏کنند، اجتراح کسب گناه و اصل آن از جراحة است(باختصار). طیّبات بر شما حلال شده و آنچه از حیوانات شکاری تعلیم کننده سگ‏های شکاری و یا صاحبان شکار با کلاب هستید . در مجمع فرموده: جوارح به معنی کواسب است از طیور و درّنده ها، واحد آن جارحه است و علّت این تسمیه آنست که برای اربابان خود در اثر شکار کردن طعام کسب می‏کنند. ناگفته نماند کسب یک نوع اثر گذاردن است. و آنگاه که جارحة به معنی کاسب به کار وی رود، معنای اوّلی ملحوظ است . او کسی است که شما را در وقت شب می‏گیرد (میمیراند) و انچه در روز کسب می‏کنید میداند سپس در روز شما را زنده می‏کند تا اجا معیّن به پایان برسد. در این آیه «جَرَحْتُمْ» به معنی کار با جارحه و اعضاء است . از راغب نقل شد که اجتراح کسب گناه است در اقرب الموارد گوید: اجتراع به معنی اکتساب است و اکثراً در جرائم به کار می‏رود و از آنست قول قرآن «اَمْ حَسِبَ الَّذینَ اجْتَرَحوا...» مجمع البلان مطلق اکتساب گفته است در نهج البلاغه آمده «فَزالَ عَنْهُمْ اِلّا بِذُنُوبٍ اجْتَرَ حوها» خطبه 176 قاموس و صحاح نیز مطلق اکتساب گفته‏اند ولی محلّی پیدا نشد که در غیر گناه استعمال شده باشد. در محلّ دیگری به جای اجترح اکتسب آمده مثل . احتمال هست علت استعمال اجتراح در سیئات آن باشد که گناهان در وجود انسان و جهان اثر بد می‏گذارند و گناهکار به وجود خود و روح خود و به دنیا زخم می‏زند و شاید گناهان او در حسنات وی زخم تولید کند انشا اللّه در «وزن»خواهد آمد که سیئات سبب خفّت و پوچی حسنات اند.

ویکی واژه

باطل کردن گواهی و شهادت.
زخم زدن، بد گفتن.
زخم.