سوگیری
فرهنگ فارسی
فرهنگستان زبان و ادب
دانشنامه عمومی
در علم و مهندسی، سوگیری یک خطای سیستماتیک است. نتایج سوگیری آماری از یک نمونهٔ ناعادلانهٔ جمعیتی، یا از فرایند برآوردی است که نتایج دقیقی را به طور متوسط و سرشکن به دست نمی دهد.
سوگیریِ شناختی تکرار یا پافشاری اشتباه در اندیشیدن، ارزیابی، یادآوری یا دیگر فرایندهای شناختی و الگوی انحراف از استانداردها در قضاوت است و به موجب آن نتایج استنتاجی، ممکن است نامعقول باشند. سوگیریِ شناختی الگویی است که در قضاوت و استدلال، انحراف ایجاد کرده و به موجب آن، نتیجه گیری هایی که در مورد سایر افراد و موقعیت ها انجام می گیرد ممکن است به شکلی غیرمنطقی صورت گیرند. افراد، «واقعیت اجتماعی ذهنی» شان را از طریق مشاهدهٔ ورودی ها شکل می دهند. شکل گیری «واقعیت اجتماعی» یک فرد، رفتار وی در جامعه را دیکته می کند و نه ورودی های عینی او؛ بنابراین سوگیری شناختی، در نهایت ممکن است به تحریف ادراکی، قضاوت نادرست، تفسیر غیرمنطقی یا آنچه که به طور گسترده، بی خردی نامیده می شود، منجر شود.
بر پایهٔ «اثر لنگر انداختن»، معمولاً اولین گزینه های ارائه شده، تأثیر به سزایی در انتخاب افراد بین گزینه های موجود دارند. زمانی که «سوزن فکر» و تصمیم گیری فرد بر روی مورد خاصی «گیر» کند، تصمیم گیری ها و قضاوت های آتی وی در طی مقایسهٔ موارد موجود با مورد یا موارد اولیه شکل می گیرند. یک طراح سؤال می تواند از جهت گیری های شناختی مغز افراد، در به دام انداختن آن ها و کسب نتیجهٔ دلخواه، کمال استفاده را ببرد.
آپوفنیا همچنین شناخته شده با عنوان اُلگوگرایی، یا عامل گرایی، تمایل انسان به درک الگوهای معنادار از داده های اعداد تصادفی است. پاریدولیا نیز یک پدیدهٔ روان شناختی است که در آن فرد، علایم یا صداهایی را که ادراک می کند به صورت معنادار می شناسد. از مثال های معمولی که در این باره زده می شود می توان به این موارد اشاره کرد: دیدن چهره در ابرها، دیدن چهره در ماه، شنیدن پیام های ناشناخته وقتی نوار یا صدای ضبط شده به صورت برعکس پخش می شود. چنین سوگیری ها و پیش داوری هایی می توانند ناخواسته، ذهن قضاوت گر بیننده را دچار انحراف و خطا در «برداشت خردمندانه» کنند.
