لغت نامه دهخدا
در طرف شمال دریای خزر واقع است و حدود آن بدین شرح است : از خاور به شهرستان شهسوار و منطقه مازندران ، از باختر شهرستان اردبیل و خلخال ، از جنوب وجنوب باختر به خطالرأس سلسله جبال البرز که بین شهرستان زنجان و قزوین و گیلان واقع شده و مقسم المیاه سلسله مذکور همه جا حد طبیعی گیلان با شهرستانهای مذکور است. وضع کلی طبیعی : سلسله جبال البرز با ارتفاع متوسط سه هزار متر موازی با ساحل دریای خزر مانند دیوار عظیمی منطقه گیلان را احاطه کرده فقط در قسمت مرکزی بوسیله رودخانه سفیدرود معبر مهمی که تنها مدخل طبیعی منطقه است ایجاد گشته و راه شوسه طهران به گیلان در این معبر و طول رودخانه سفیدرود احداث شده است. قسمتهای شمال منطقه جلگه مسطحی است که از رسوبات رودهای متعددی که از سلسله جنوبی سرچشمه میگیرند تشکیل شده. قسمت جلگه جنگلزار است و مرور زمان قسمت عمده آن مبدل به زمینهای زراعتی گردیده است. قسمتهای کوهستانی تا ارتفاع تقریبی هزار و دویست متر پوشیده از جنگل انبوه است. ارتفاع قلل مهم سلسله البرز در منطقه گیلان مانند قله کوه درفک جنوب دهستان سیاهکل 3500 متر و در جنوب فومن 2900 متر و ناتشکوه در املش 3000 متر و سمام کوه از جنوب رودسر 3250 متر وگوانه کل در جنوب اشکور پایین 3250 متر است. آب و هوای گیلان معتدل و مرطوب است. باد شمال رطوبت دریای خزر را به گیلان می آورد و بواسطه ارتفاع زیاد سلسله البرز رطوبت از گیلان خارج نمی شود و در اثر برودت نقاط مرتفع تبدیل به باران میگردد. باد جنوبی موسوم به باد گرم است که از طرف فلات مرکزی میوزد فصل وزش آن بیشتر در پاییز است. کوه های گیلان ، دنباله کوه های طالش است که تا دره سفیدرود پیش میرود و به دو ناحیه تقسیم میشود: یکی ناحیه مرتفع که بین گیلان و طارم و خلخال واقع شده و دیگری جلگه ساحلی دارای خاکهای رسوبی حاصلخیز است. گیلان دارای رودهای متعددی است که به ترتیب اهمیت به شرح زیر است : سفیدرود. پل رود. سامان رود. مرسارود. خشکرود. پلرود. رودخانه شلمان. رودخانه لیل. رودخانه لاهیجاب. رودخانه شمرو. رودخانه ٔخراررود. زردرود. گوهررود. رودخانه سنگ. پسیخان. شفت. شاخزر. قلعه رودخان. گشت رودخان. گاز رودبار. ماسوله. پلنک ور. سیاهرودخان. تنیان. ماسال. شاندرمن. چاف رود. شفارود. دینیاچال. دیکاسرا. کیلاسرا. ناو. گرگانرود. هره دشت. خطبه سرا. شیرآباد. حویق. چوبر. لمر.
