آناهیتا

لغت نامه دهخدا

اناهیتا. [ اَ] ( ص ) در اوستا، اناهیتا یا اناهیته مرکب از جزء «اَ»، ادات نفی + آهیته یعنی چرکین و پلید و ناپاک، «اَ» نفی بنا بقاعده دستور زبان اوستایی، چون بکلمه آهیته پیوسته مابین آنها نون وقایه فاصله شده است مانند انیران ( = ان ایران = غیرایرانی، بیگانه )، بنابراین اناهیته یعنی پاک و بی آلایش، در اوستا این صفت بارها در مورد فرشتگان و اشیاء استعمال شده، غالباً مهر و تشتر ( تیر ) و هوم و برسم و آب زور و فروغ و غیره بصفت اناهیته یعنی پاکی و بی آلایشی متصف شده اند. در پارسی باستان نیز همین کلمه چهار جا به معنی فرشته بما رسیده. ( از مزدیسنا و تأثیر آن در ادبیات پارسی ص 329 ). || ( اِخ ) مخفف اناهیتا، ناهید است. بعدها اناهید و ناهیدرا بستاره زهره یعنی ستاره زیبایی که رومیان عنوان الهه وجاهت بدان داده اند اطلاق کرده اند. ( از یشتهاج 1 ص 158 ببعد ). و رجوع به زهره شود. || ( اِخ ) ایزدی که بالاخص بدین نام موسوم است ایزد آب است که بنام اردوی سوره اناهیته خوانده شده. فرشته نگهبان آب. در آیین زردشتی نگهبانی عنصر آب با فرشته ٔاناهیتا ( ناهید ) است، این فرشته در نزد ایرانیان قدیم دارای مقام بلند و ارجمندی است. برخی از خاورشناسان نوشته اند که ممکن است ناهید ایرانیان از اثر نفوذالهه سومر موسوم به ایشتار که بعدها در بابل و آشور هم پرستیده می شد بوجود آمده باشد، ایشتار که مادر و مولد نوع بشر تصور می شد در برخی از خصایص شباهتی با ناهید دارد و ممکن است بعدها در بیرون از حدود ایران بعضی از خصایص و رسومات دینی این الهه را ضمیمه پرستش ناهید ایرانی کرده باشند. اردشیر دوم هخامنشی ستایش ناهید را در نقاط مختلف ایران و در ممالکی که در تحت تصرف شاهنشاهان هخامنشی بود منتشر ساخت و مجسمه او را در معابد برپا نمود، آثار خطوط میخی که ازاردشیر دوم باقی مانده است دلیل است که در عهد این پادشاه ستایش ناهید و مهر در ایران بالا گرفته است.
- آتشکده های اناهیتا ( ناهید )؛ در ایران قدیم معابد بزرگی بنام اناهیتا وجودداشته است. معبد ناهید در همدان بخصوص مجلل و در همه جا معروف بوده است. بیشتر پوشاکهای فلزی این معبد در وقت فتح اسکندر بتاراج رفت، از این تاریخ ببعد اشیاء قیمتی معبد در معرض دستبرد سلوکیدها بود تا آنکه مابقی آلات طلا و نقره آنرا آنتیوخس بزرگ که مقتدرترین سلاطین سلوکید بود ( 223 - 186 ق. م. ) در عهد اردوان اول غارت کرد. برخی از دانشمندان گمان کرده اند که قدمت معبد اناهیتای همدان تا عهد دومین پادشاه ماد هووخشترا یا جانشین وی استیاج میرسد. دیگر از معابد معروف اناهیتا معبد کنگاور و معبد شوش بوده است. ( از یشتها ج 1 ص 158 ببعد ). و رجوع به همین کتاب و ایران باستان پیرنیا ج 2 ص 993 و 1098 و 1153 و 1520 و 1611 و 1613 و ج 3 ص 2081 و 2209 و 2703 و 2719 و ماده ٔناهید در همین لغت نامه شود.

فرهنگ عمید

( آناهیتا ) ۱. نام فرشتۀ موکل بر آب.
۲. (صفت ) پاک، الوده نشده.
۳. (نجوم ) ستاره زهره.
= آناهیتا

فرهنگ فارسی

اناهیتا، اناهیته: آلوده نشده، پاک، نام فرشته موکل بر آب که به ستاره زهره نیزاطلاق شده
در اوستا. اناهیتا یا اناهیته مرکب از جزئ ادات نفی و آهیته یعنی چرکین و پلید و نا پاک. نفی بنا به قاعده دستور زبان اوستایی چون به کلمه آهیته پیوسته ما بین آنها نون وقایه شده است مانند انیران بنابراین اناهیته یعنی پاک و بی آلایش. در اوستا این صفت بار ها در مورد فرشتگان و اشیائ استعمال شده. یا ایزدی که بالاخص بدین نام موسوم است ایزد آب که به نام اردوی سوره اناهیته خوانده شده.

فرهنگ اسم ها

اسم: آناهیتا (دختر) (فارسی، اوستایی) (کهکشانی) (تلفظ: ānāhitā) (فارسی: آناهيتا) (انگلیسی: anahita)
معنی: بی آلایش، پاک، به دور از آلودگی و ناپاکی، سیاره زهره که مظهر زیبایی و عشق است، ( در اساطیر ) به معنای مادر مقدسِ نیالوده ( = باکره )، برجسته ترین نماد مادینه ی آریایی، نمایه ی زن ( = مادر کامل ) است، ازبین برنده ناپاکی و پلیدی، نام ایزد آب که در اوستا به صورت دوشیزه ای بسیار زیبا و بلند بالا توصیف شده است

دانشنامه عمومی

آناهیتا (فیلم). آناهیتا فیلمی سینمایی به کارگردانی عزیزالله حمیدنژاد و ساخت سال ۱۳۸۸ ایران است.
• صدابردار: محمود خرسند
• طراح صحنه و لباس: بهزاد کزازی
دستیار اول حمید اصغری و مدیر صحنه فرهود جوادی آرپاتپه
• طراح چهره پردازی: کوروش علیزاده
• ژانر: علمی، جنایی، درام
• رنگ: رنگی
• صدا: Mono
• لوکیشن: تهران
خورشید و مهرناز دو دانشجوی رشتهٔ شیمی هستند که در ساختمانی متروک، آزمایشگاهی دایر و در آن جا تحقیقاتشان را روی کریستال های مولکول آب آغاز کرده اند. پس از مدتی و در جریان این تحقیق، مهرناز به طور مرموزی در آزمایشگاه کشته می شود. خورشید که در اثر این حادثه ضربهٔ روحی سختی خورده، می کوشد با آزمایش های خاص ابداعی اش، به راز این جنایت پی ببرد.

دانشنامه آزاد فارسی

آناهیتا. (یا: اَناهیتا؛ ناهید) به معنی نیالوده و پاک، ایزدبانوی آب و از بزرگ ترین و محبوب ترین ایزدان آیین زردشتی. نام کامل این فرشته، اَرِدْوی سورَه آناهیتا، از ترکیب سه صفت درست شده است. اَرِدوی (اَرِد-) به معنی فزودن و بالاندن که نام یکی از رودهای افسانه ای است و غالباً با سورَه، به معنی زور، می آید و اَناهیتا که نیالوده و پاک و بی آلایش معنا می دهد. اناهیتا با گذشت زمان به صورت آناهیتا، اناهید و ناهید درآمده است. در میان اشیاء مفرغی لرستان، از ۸۰۰ تا ۷۰۰پ م، نشانه هایی از آناهیتا به چشم می خورد. سنگ نبشتۀ اردشیر دوم هخامنشی (۴۰۴ـ۳۵۹پ م) در همدان، نخستین سند مکتوب ایرانی است که در آن از آناهیتا یاد شده است. در این سنگ نبشته اردشیر اعلام می کند که کاخش را به خواست اهورامزدا، آناهیتا و میترا، ساخته است. در زمان اشکانیان آناهیتا و میترا به اوج قدرت رسمی می رسند و با اهورامزدا اتحادی نیرومند تشکیل می دهد. در این دوره آناهیتا در مقام ایزد آب و باروری رونق و جایگاهی بی سابقه دارد و به گاه حتی پرستش او مقدّم می شود. تمام معابد ایرانی این دوره به آناهیتا هدیه شده اند. از آن میان معبد شیز (معروف به تخت سلیمان ) است. ساسانیان که کار خود را از معبد آناهیتای استخر، که تولیت آن را به عهده داشتند، آغاز کردند، هم به صورت نوشته و هم با پیکرتراشی هایی که از خود به یادگار گذاشتند، تصویر بهتر و روشن تری از آناهیتا به دست داده اند. در یشت ها می بینیم که آناهیتا دختر جوان بسیار برومندی است، راست بالا و توانا، با بازوان سپیدی به ستبری شانۀ اسب ها با جامۀ گران بهای پرچین زرینی بر تن و گوشوارۀ چهارگوش و زرین بر گوش و طوقِ زیبایی بر گردن و تاج هشت گوش زرینی بر تارک. آناهیتا فزایندۀ گله و رمه است، نطفۀ مردان را پاک می کند و به زنان باردار شیر ارزانی می دارد. هزار دریاچه دارد و هزار رود و هرکدام از این رودها سراسر هفت کشور روی زمین را سیراب می کند.
آناهیتا (اسطوره). آناهیتا
(ناهید در فارسی امروزی) ایزدبانوی نگهبان آب های روان، خرد و باروری و نگهبان خانواده در دین زردشتی و باورهای ایران پیش از اسلام. آناهیتا واژه ای است اوستایی به معنی پاک و زنندۀ پلیدی. پیشوند «آن» یا «اَن» در زبان اوستایی به معنای نفی است و آهیته یا اَهیته به معنی پلیدی و زشتی است. در اوستای عهد ساسانی نام آناهیتا با پیشوند اَرِدْویسور (به معنای پُرزور) همراه است. ایرانیان باستان برای حفظ حرمت آناهیتا در آب های روان شست وشو نمی کردند و یا آن را نمی آلودند. گل نیلوفر یا لوتوس در هنر ایران پیش از اسلام نماد آناهیتا بود. اردشیر دوم هخامنشی خود را خادم آناهیتا معرفی می کند. آناهیتا ایزدبانوی محبوب و حامی نخستین شاهان ساسانی به شمار می رفت. ساسان، بابک، اردشیر بابکان (۲۲۴ـ۲۴۱م) و شاپور اول ساسانی (۲۴۱ـ۲۷۰م) خادمان آتشکدۀ آناهیتا در شهر استخر در پارس بودند. شاپور ساسانی اول پس از پیروزی بر والریانوس امپراتور روم (۲۵۳ـ۲۶۰م) در نبرد اِدِسا ـ حَرّان، شهر بیشاپور را پی افکند که نگین آن معبد آناهیتا بود. نقش ایزدبانوی آناهیتا را به صورت زنی با وقار که هاله ای بر سر دارد و بر روی گل نیلوفر ایستاده است در نقوش برجستۀ طاق بستان در کنار نقوش خسروپرویز ساسانی (۵۹۰ـ۶۲۸م) و شاپور ساسانی دوم (۳۱۰ـ۳۷۹م) حجاری کرده اند. به نظر می رسد که در دوران اشکانیان هم آناهیتا مورد توجه و تقدیس بوده و شاید بنای قَصرالصوص (کاخ دزدان) در کَنگاور در استان کرمانشاه بازمانده های معبد آناهیتا باشد.

ویکی واژه

(ادیان): یکی از ایزدبانوان ایرانی؛ و از خدایان معنوی و غیر جسمانی و نیکوکار زرتشتی در خرده اوستا. آناهیتا ممکن است به دو یا سه بخش آنا - هیتا یا آنا - هی - تا قابل تجزیه باشد، نکته قابل تأمل در این شبه جمله، آنا است که دو مفهوم دارد نخست به معنی مادر یا همان الهه است و دیگر به معنی فعل گرفتن است؛ بگیر بخور.
در زبان فارسی به معنای الهه آب.