لغت نامه دهخدا
الوند. [ اَل ْ وَ ] ( اِخ ) یازدهمین از امرای آق قویونلو و پسر یوسف بود. وی از سال 905 تا 906 هَ. ق. حکومت کرد. ( از معجم الانساب زامباور ج 2 ص 384 ). و رجوع به آق قویونلو و الوندبیگ و الوندمیرزا شود.
الوند. [ اَل ْ وَ ] ( اِخ ) کوه همدان است. شاعر گفت بزبان پهلوی :
خذه ذایه کی زممان وی ته خوش نی
کوه الوند و دامان وی ته خوش نی
ارته اویان خویش و نازنینان
جما شامان و بامان وی ته خوش نی.( از صحاح الفرس ).نام کوهی است بلند در نواحی همدان. گویند دوازده هزار چشمه آب از دامن آن کوه برمی آید. ( برهان قاطع ) ( از غیاث اللغات ) ( هفت قلزم ). الوند یا اروند، کوه همدان است و گویند آن کوه چشمه بسیاردارد. ( انجمن آرا ). حمداﷲ مستوفی در نزهةالقلوب ( چ لیدن ج 3 ص 191 ) آرد: کوه الوند در قبله شهر همدان است و کوهی معروف ، دورش سی فرسنگ بود، هرگز قله آن از برف خالی نبوده است و ازبیست فرسنگ و زیاده از آن توان دید. بر قله آن کوه چشمه آب است در سنگ خارا و آن سنگ بر مثال بنایی است بر وی در افکنده. از بالای آن سنگ اندکی آب ترشح میکند و آنرا بتابستان توان دید زیرا بزمستان در برف پنهان بود و من آنجا رسیدم بشب آدینه بود گفتند در هر هفته یک شبانه روز این آب بزمین میرسد و روان میشودو در دیگر ایام نمیتواند رسید و در عجایب المخلوقات در وصف همدان آمده که از کوه الوند چهل و دو رود بشیب می آید و عیون آن مالانهایت است - انتهی. در جغرافیای طبیعی کیهان ( ص 59 ) آمده : در جنوب همدان کوه مشهوربه الوند به ارتفاع 3746 متر واقع شده و سنگهای آن از جنس خارا و کوارتز و قسمت عمده سال را در برف مستور است. این کوه دارای دره های سبز و خرم و آبهای فراوانی است و در دامنه آن معادن بسیار بخصوص معدن گرانیت یافته میشود -انتهی.این کوه دارای معادن نفت است. در فرهنگ جغرافیایی ایران ( ج 5 ) آمده : کوه الوند در جنوب شهر همدان از شمال باختری بجنوب خاوری کشیده شده و شهرستان همدان دردامنه جنوبی آن واقع شده است. گردنه اسدآباد در شمال باختری و گردنه زاغه در جنوب خاوری این کوه واقع است. راه شوسه کرمانشاه از گردنه اسدآباد و راه ملایر از گردنه زاغه میگذرد. ارتفاع گردنه اسدآباد 2196 و گردنه زاغه 1952 متر است - انتهی. پیرنیا درایران باستان ( ص 1622 ) آرد: در کوه الوند نزدیک دیهی موسوم به عباس آباد که در قرب همدان است کتیبه ای از داریوش بپارسی قدیم عیلامی و آسوری هست - انتهی. و رجوع بهمین کتاب و جغرافی غرب ایران ( فهرست ) و حبیب السیر چ خیام ج 4 ( فهرست ) و جغرافیای طبیعی کیهان ص 24 و 59 و نزهةالقلوب ( فهرست ) و مرآت البلدان و معجم البلدان ذیل اروند و قاموس الاعلام ترکی ج 2 و فرهنگ ایران باستان ( فهرست ) و ایران در زمان ساسانیان ص 339 و ماده اروند در این لغت نامه شود : مناره بلنددر دامن کوه الوند پست نماید. ( گلستان ).
