اردلان
فرهنگ اسم ها
معنی: جای و مکان مقدس، درستی، راستی و پارسایی، ( اَرد = پاک و مقدس، لان ( پسوند مکان ) )، نام طایفه ای از ایلات کرد ایران، به معنی درستی، ( اَرد = پاک و مقدس + لان ( پسوند مکان ) )، به معنای جای و مکان مقدس
دانشنامه عمومی
در تاریخ از سلسله امیران محلی کردستان که حکومت اردلان در کردستان عراق امروزی و بخشی از کردستان ترکیه امروزی، و مرکزیت منطقه ای که جزیره ابن عمر گفته می شده و دارالملک یا کرسی آن موصل بوده، را از قرن هفتم هجری قمری به عهده داشته اند با عنوان حکام اردلان یاد شده است.
فرد حاکم مدعی نسب داشتن از اردشیر بابکان بود. نخستین حاکم این قبیله احمد پسر مروان حاکم مروانیان دیاربکر بود.
حوزهٔ متصرفی و شناخته شده محدوده حکومتی خاندان محلی اردلان حوزه حکومتی؛ که در کردستان ایران، استان کردستان کنونی به مرکزیت سنندج، سقز، بانه، مریوان، قروه، بیجار، کامیاران، دهگلان، دیواندره، و منطقه هایی از استان کرمانشاه شامل اورامان تخت، اورامان لهون، پاوه، جوانرود، روانسر و ثلاث باباجانی بوده است که خاندان اردلان بوده است. همچنین شهرهایی مانند سنقر کلیایی و بخش هایی از استان همدان و شهر سردشت و مناطق جنوب آذربایجان ایران و شمال عراق در اقلیم کردستان هم در برهه هایی از زمان تحت فرمان این حکومت قرار داشتند.
خاندان اردلان، از جمله خاندان های کرد می باشند که مدت های مدیدی ازنیمهٔ قرن هفتم تا اواخر قرن سیزدهم هجری ( ۱۱۶۹–۱۸۶۷ میلادی ) قبل از روی کار آمدن صفویان تا اواخر دوره قاجار بر قسمت هایی از مناطق کردنشین ایران حکومت می کردند. این خاندان ابتدا بر مذهب اهل سنت شافعی بودند، اما بعدها شیعه شده اند و در نهایت با انتصاب شاهزاده فرهاد میرزا معتمدالدوله عموی ناصرالدین شاه به حکومت کردستان در سال ۱۲۸۴ هجری قمری به حاکمیت خاندان اردلان خاتمه داده شد.
دانشنامه آزاد فارسی
خاندانی فرمانروا در کردستان ایران (حک: ۶ و ۷ ـ تا نیمۀ قرن ۱۳ق) از دیرپاترین سلسله های حکومتگر کُرد. نام اردلان بر چند تیره و طایفه کُرد نیز اطلاق می شود. قلمرو این سلسله تقریباً با استان کردستان و بعضی مناطق استان کرمانشاه برابر بود. دامنۀ نفوذ این خاندان گاه تا مناطق داخلی کردستان عراق کشیده می شد. مرکز این سلسله و پایتخت آنان شهر سنندج بود. مورخان کُرد راجع به تبار این خاندان اختلاف نظر دارند. بعضی از مورخان قدیم تر، این خاندان را از اعقاب مروانیان ناحیۀ میافارقین می دانند و بعضی دیگر نسب آنان را به اردشیر بابکان مؤسس سلسلۀ ساسانی می رسانند. نخستین حاکم این خاندان، خسرو اردلان نام داشت که با تعدادی از اتباعش در ۵۶۴ق از موصل و دیاربکر به شهر زور آمد و در زمانی کوتاه، قلعۀ پلنگان کرسی امیران کلهر و چند ناحیۀ دیگر را به تصرف درآورد. بنا به روایتی دیگر، بابا اردلان، حاکم قسمتی از ناحیۀ گوران، با حمایت مغولان حکومت نواحی بیشتری را در دست گرفت و از آن پس حکومت در خاندان او به صورت موروثی باقی ماند. آخرین حاکم موروثی اردلان، امان الله خان دوم، معروف به غلامشاه خان بود که در ۱۲۸۴ق درگذشت و از آن پس حکومت ناحیۀ کردستان به اختیار دولت مرکزی درآمد. از دورۀ طولانی حکومت اردلان ها آثاری چند به جا مانده که مشهورترین آن ها مسجد دارالاحسان سنندج و چند پل و مدرسه و مسجد و ساختمان های دیگر است.
ویکی واژه
موبد و پرهيزگار اما معنی جز به جزءکلمه عبارت است از : ارد به معنی مقدس و لان به معنی طبیب آمده است.
