تحرک اجتماعی

فرهنگستان زبان و ادب

{social mobility} [باستان شناسی، جامعه شناسی] حرکت افراد و گاه گروه های اجتماعی از یک موقعیت به موقعیت دیگر در لایه های اجتماعی

دانشنامه عمومی

تحرک اجتماعی یا پویندگی اجتماعی اصطلاحی در دانش جامعه شناسی است که به حرکت افراد و گروه ها بین موقعیت های اجتماعی و اقتصادی مختلف گفته می شود. تحرک عمودی به معنای حرکت به بالا یا پایین نردبان اجتماعی و اقتصادی است. افرادی که دارایی، درآمد، یا پایگاه اجتماعی کسب می کنند دارای تحرک صعودی هستند، در حالی که کسانی که درآمد و پایگاه خود را از دست می دهند دارای حرکت نزولی می باشند. در جوامع امروزی میزان زیادی تحرک جانبی نیز وجود دارد که به حرکت جغرافیایی بین نواحی، شهرها، یا مناطق گفته می شود. تحرک عمودی و جانبی اغلب با یکدیگر همراه هستند.
دو راه برای مطالعه تحرک اجتماعی وجود دارد. نخستین راه، در نظر گرفتن مشاغل خود افراد و اندازه گیری حرکت آن ها در نردبان موقعیت های اجتماعی است. این گونه تحرک معمولاً تحرک درون نسلی نامیده می شود. از سوی دیگر، تحرک در میان نسل ها و اندازه گیری وارد شدن فرزندان به شغل پدرانشان، تحرک میان نسلی نام دارد.
میزان تحرک عمودی در جامعه یکی از عمده ترین شاخص های توسعه انسانی است. هرچقدر که میزان تحرک عمودی بیش تر باشد؛ بیان گر این است که افرادی که در قشرهای پایین تر متولد می شوند می توانند موقعیت اجتماعی خود را تغییر دهند. تغییر موقعیت اجتماعی، نشان دهنده فضای باز جامعه است. آمارها نشان می دهند که سه کشور سوئد، لهستان و ایالات متحده آمریکا بیش ترین میزان تحرک عمودی در جهان را دارند.
در جوامعی که معیارهای انتسابی در برخورداری بر معیارهای اکتسابی غلبه دارند؛ راه ارتقا و تحرک صعودی برای افراد بسته می شود و زمینه برای ایجاد انسداد اجتماعی به وجود می آید.

دانشنامه آزاد فارسی

رجوع شود به:جابه جایی اجتماعی

ویکی واژه

حرکت افراد و گاه گروه‌های اجتماعی از یک موقعیت به موقعیت دیگر در لایه‌های اجتماعی.