تخته‌نرد

لغت نامه دهخدا

تخته نرد. [ ت َ ت َ / ت ِ ن َ ] ( اِ مرکب ) تخته که بر آن بازی نردبازند. ( غیاث اللغات ) ( آنندراج ). اسباب بازی نرد. ( ناظم الاطباء ). ظاهراً درست آن تخت نرد، چنانکه در نسخ قدیمی منوچهری نیز همین گونه آمده است :
نه نرد و نه تخت نرد پیش ما
نه محضر و نه قباله و بنچه.( یادداشت بخط مرحوم دهخدا ).فلک همچو پیروزگون تخته نردی
ز مرجانْش مهره ز لؤلوش خصلی.منوچهری.منه مهره کز راست بازان معنی
در این تخته نرد آشنایی نیابی.خاقانی.در تخته نرد عشق فتادم به دستخون
مهره بدست و خانه مششدر نکوتر است.خاقانی.ز لعل و زمرد یکی تخته نرد
بساطی ز یاقوت و زر سرخ و زرد.نظامی.خیز و بساط فلکی درنورد
زآنک وفا نیست در این تخته نرد.نظامی.رجوع به تخت و تخته و نرد شود.

فرهنگ معین

( ~. نَ ) (اِمر. ) آلت مخصوص بازی نرد و آن شامل دو قطعة مستطیل شکل است که به وسیلة لولا به هم متصل شده اند. دو سر هر قطعه به شش خانه تقسیم گردیده و مهره های بازی به ترتیبی خاص در این خانه ها قرار می گیرند.

فرهنگ عمید

= نرد

فرهنگ فارسی

( اسم ) آلت مخصوص بازی نرد و آن شامل دو قطع. مستطیل شکل است که بوسیل. لولا بهم متصل شده اند.دو سر هر قطعه به ۶ خانه تقسیم گردیده ومهره های بازی بترتیبی خاص دراین خانه ها قرار میگیرند.
نرد

دانشنامه عمومی

نرد، تخته نرد، یا نردشیر ( به انگلیسی: Backgammon ) از بازی های فکری و متکی به برنامه ریزی، روش، شمارش و شانس است. در این بازی دو نفره، طرفین مهره های خود را بر اساس دو عددی که بر روی تاس ظاهر می شوند، در جهت حرکت عقربه های ساعت یا خلاف آن حرکت می دهند و در آخر از صفحهٔ بازی خارج می کنند. در پایان، بازیکنی برنده خواهد بود که سریع تر تمام مهره های خود را از زمین بازی خارج کرده باشد. همچنین این بازی پس از بازی های گو و چکرز سومین بازی دنیاست که در میان مردمان اروپای شرقی و مردم خاورمیانه به ویژه مردم ایران رایج است. در بعضی از مناطق ایران به این بازی "نردستان" یا "تخته نردستان" می گویند.
کاوشهای باستان شناسی در شهر سوخته نشان می دهد این بازی در ۳۰۰۰ سال پیش از میلاد در ایران وجود داشته است. مجموعه ای به شمار ۳۰ مهره و دو تاس در یک صفحه ای که نگاره ای از مار بر روی آن است و در شهرسوخته یافت شده است. این مجموعه ۱۰۰ تا ۲۰۰ سال قدیمی تر از مجموعه ای است که در شهر اور پیدا شده است. همچنین ایران به عنوان سرزمین مادری این بازی شناخته می شود. [ نیازمند منبع]
نخستین بازی ساختهٔ دست بشر که در واقع ریشه ی بازی تخت نرد و شاید شطرنج هم شناخته می شود و مربوط به حدود ۶ هزار سال پیش زمان تمدن عیلام در خوزستان منطقه ایذه و شوش می باشد، صفحهٔ بازی ای است که در شهر سوخته ی سیستان و بلوچستان از گور باستانی موسوم به شمارهٔ ۷۶۱ به همراه ۶۰ مهرهٔ آن کشف شده است. این بازی از چوب آبنوس ساخته شده و به شکل ماری است که ۲۰ بار به دور خود حلقه زده و دمش را در دهان گرفته است. مهره ها و تاس های آن که با تاس های امروزی کاملاً متفاوت اند، در یک ظرف سفالی در کنار صفحهٔ بازی قرار داشته اند و از سنگ های رایج در شهر سوخته یعنی از لاجورد، عقیق و فیروزه ساخته شده بودند. تا پیش از این گمان می رفت که صفحهٔ بازی پیدا شده در گورستان سلطنتی اور در بین النهرین ( عراق کنونی ) کهن ترین بازی ساخته شده به دست بشر می باشد. نمونه دیگری از قدیمی ترین بازی های صفحه و مهره ای دنیا که کشف شده مربوط به پنج هزار سال پیش و به شکل عقاب و عقرب از جنس سنگ صابونی در حاشیه هلیل رود در جیرفت کرمان در پی کاوش های یوسف مجیدزاده کشف شد و دارای سوراخ هایی ( خانه هایی ) است که مهره ها در آن جای می گرفته اند. نمونه های دیگری نیز از بازی ها در تپه سیلک کاشان، صخره های جزیره خارگ واقع در خلیج فارس کشف شده است. محققان این نوع بازی های صفحه و مهره ای که تعداد بیشتر و نمونه های قدیمی تر آن ها در ایران کشف شده و البته در بین دیگر تمدن های دنیا مانند چین، مصر و… وجود داشته را منشأ بازی امروزی نرد نامیده اند. در واقع همه این بازی های ابتدایی به گونه ای بودند که تعدادی سنگ یا مهره را در صفحه ای که دارای خانه هایی به تعداد مختلف بوده، جابه جا می کردند و مهره ها را از یک نقطه آغازی به یک نقطه پایانی می رساندند.
تخته نرد (فیلم). «تخته نرد» ( انگلیسی: Backgammon ( film ) ) فیلمی در ژانر درام است که در سال ۲۰۱۵ منتشر شد.

دانشنامه اسلامی

[ویکی شیعه] تخته نَرْد یا نرد، بازی ای شبیه به شطرنج است که در فقه از حکم آن بحث می شود. نرد از یک صفحه و تعدادی مهره تشکیل می شود و بیشتر از شانس بهره می برد. این بازی در روایات غالبا همراه با شطرنج آمده و از آن نهی شده است. روایات نرد را از کارهای باطل و مصادیق قمار دانسته اند.
در فقه از بازی نرد در بخش مکاسب محرمه (تجارت های حرام) و زیر عنوان ابزارهای قمار بحث می شود. فقها آن را ابزار قمار و حرام می دانند. شیخ انصاری، این بازی را حتی اگر ابزار قمار هم نباشد، حرام دانسته است.
تخته نرد از کهن ترین سرگرمی ها است که در ایران باستان پدید آمده و در مجالس دولتمردان و ثروتمندان رواج داشته است. نرد مانند شطرنج از یک صفحه و تعدادی مهره تشکیل می شود. این بازی سی مهره و دو طاس دارد و برخلاف شطرنج که مبتنی بر تلاش فکری است، بر شانس تکیه دارد.