محمد سیاه قلم، که به نام‌های حاج محمد هروی، محمد بن محمودشاه خیام و غیاث‌الدین محمد نقاش تبریزی نیز شناخته می‌شود، یک نگارگر مشهور ایرانی از سده پانزدهم میلادی (نه قمری) است. او یکی از بحث‌برانگیزترین نقاشان تاریخ هنر ایران به شمار می‌آید و نامش با سبک خاصی از نگارگری که به سیاه‌قلم معروف است، مرتبط است.
زندگی و سبک
محمد سیاه قلم به خاطر شیوه منحصر به فردش در نگارگری شناخته می‌شود. آثار او به سبک‌های معمول نگارگری ایرانی شباهت ندارند و بیشتر به عجایب‌نگاری یا گروتسک نزدیک هستند.
او در آثارش به تصویرگری اهریمن‌ها، دیوها، سیاهان، بردگان و درویش‌ها پرداخته و هیچ چشم‌اندازی در پس‌زمینه نگاره‌ها وجود ندارد. شخصیت‌های نقاشی شده با رنگ‌های تیره، همگی در حال جنبش و حرکات نمایشی یا آیینی هستند.
برخی پژوهشگران معتقدند که ریشه نگاره‌های او تحت تأثیر هنر آسیای مرکزی قرن پانزدهم و نقاشی‌های چینی و اویغوری است.
محمد سیاه قلم با استفاده از تکنیک‌های خاص و انتخاب رنگ‌های تیره، توانسته است تا عمق و شدت را به آثارش ببخشد. به این ترتیب، آثار او نه تنها نمایانگر یک دوره خاص از تاریخ هنر ایران هستند، بلکه به عنوان یک پل ارتباطی بین سنت‌های قدیمی و نوآوری‌های هنری جدید نیز عمل می‌کنند.
در نهایت، محمد سیاه قلم با سبک منحصر به فرد و تأثیرات فرهنگی‌اش، به یکی از نمادهای ماندگار هنر نگارگری ایران تبدیل شده است و آثارش همچنان مورد توجه و بررسی پژوهشگران و هنردوستان قرار دارد.
