اخبار المدینه

[ویکی فقه] اخبار المدینه (ابن زباله). اخبار المدینه ابن زباله نخستین کتاب تاریخ مدینه، نوشته محمد بن حسن مخزومی، معروف به ابن زباله (م. حدود۲۰۰ق.) می باشد.
از اخبار المدینه ابن زباله تاکنون نسخه ای یافت نشده است. نسخه موجود در کتابخانه آستان قدس رضوی که احتمال داده اند اخبار المدینه ابن زباله باشد، همان المناسک ابواسحاق حربی (م. ۲۸۵ق.) در راه شناسی حج و مناطق و مکان های مدینه است. سخاوی در سده نهم ق. اخبار المدینه را دیده و آن را مجلدی پربرگ خوانده است. در همان سده، سمهودی با هدف تلخیص آثار اصلی درباره مدینه، به گزینش اطلاعات و گزارش های اخبار المدینه پرداخته است. اما گویا این نسخه از کتاب در حریقی در مسجدالحرام، همراه کتابخانه و کتاب پربرگ خود سمهودی که وفاء الوفای کنونی تلخیص آن است، از میان رفته باشد. از آن پس نسخه ای از اخبار المدینه دیده نشده است. اما عمده اطلاعات و گزارش های آن با انتقال به متون و منابع مدینه شناسی محفوظ مانده است.
معرفی اجمالی مؤلف
روش ابن زباله در تاریخ نگاری از اعتماد و توجه تاریخ نگاران برخوردار شده است. مصحح کتاب ابن شبه، اثر ابن زباله را نخستین تاریخ مدون مدینه و پیشتاز در مدینه شناسی شمرده و به اهمیت و تاثیر و نفوذ آن در تاریخ نگاران بعدی اشاره کرده است. ابن زباله در شناسایی مطالب مربوط به مدینه و مکان ها و رویدادهای آن، از مشاهدات عینی تا فراگیری از دانشوران آن دوران فروگذار نکرده، تلفیقی از تاریخ و جغرافیا را در روش تاریخ نگاری خویش به کار گرفته است. گویا روش وی در مدینه شناسی، اساس کارهای مدائنی (م. ۲۲۸ق.)، ابن شبه (م. ۲۶۲ق.) و یحیی علوی (م. ۲۷۷ق.) بوده است. به نظر می رسد تقسیم مباحث به فضیلت ها، چاه ها، راه ها، مساجد، ساکنان، نام ها، و خانه های مدینه و دیگر عنوان های موضوعی که بعدها رسم شد، از ابن زباله بر جای مانده است. دیگر ویژگی کار او توجه به سیر تاریخی تحولات اجتماعی مدینه و توسعه شهری و ثبت خانه ها و ساکنان آن دوران است. وی در هر موضوع به ارائه پژوهشی جامع و گسترده می پردازد و همه گزارش ها و اخبار را نقل می کند. به تعبیر صلاح عبدالعزیز بن سلامه، او به عمران شهری (ص۲۴۷) و تحولات جغرافیایی مدینه توجهی ویژه نشان می دهد و وضعیت محلات، قبایل، بازارها، توسعه و تعمیر خانه ها و مساجد، و سرنوشت ساکنان محلات را به طور دقیق مشخص می کند. نیز در شناسایی نام ها، کلمات و نکات ادبی بسیار دقت می ورزد. بر پایه روش عمومی تاریخ نگاران مدنی، مسائل و نکات ادبی و شعر در گزارش های وی نیز بازتاب یافته است. (برای نمونه به این منبع رجوع کنید ). 
استفاده تاریخ نگاران از کتاب
...
[ویکی حج] اخبار المدینه (ابن زباله). اَخبار المدینه، نخستین کتاب در تاریخ مدینه، نوشته محمد بن حسن مخزومی، معروف به ابن زَباله (درگذشت حدود۲۰۰ق). ابن زباله راوی، نسب شناس و تاریخ نگاری اهل مدینه بوده است. زبیر بن بَکّار و یحیی بن حسن علوی از شاگردان نامدار وی بوده اند. اخبار المدینه در تاریخ نگاری اهمیت بسیار دارد. تاریخ نگاری این کتاب که تأثیر زیادی در تاریخ نگاران داشته است، تلفیقی از دو دانش تاریخ و جغرافیا است. سیره پیامبر اسلام(ص) و کارهای او در بناء مسجدالنبی، چگونگی تغییر قبله، منبر و حجره پیامبر و قبرستان بقیع از موضوعات مطرح در اخبار المدینه است. امروزه نسخه ای از این کتاب در دست نیست؛ اما گفته اند وستنفلد خاورشناس آلمانی آن را از کتاب وفاء الوفاء نوشته سَمهودی استخراج و تنظیم کرده است.
محمد بن حسن بن ابی الحسن قُرَشی مَخزومی با کنیه ابوالحسن یا ابوعبدالله و معروف به ابن زَباله، از تاریخ نگاران، راویان و نسب شناسان سده دوم قمری در مدینه است. گفتنی است زباله به فتح یا ضم زاء از نواحی کهن مدینه بوده است. به احتمال، وی در حدود سال ۲۰۰ق درگذشته است. بر پایه تصریح ابن حجر، او از اصحاب مالک بن انس به شمار می آید و از محضر بسیاری از محدثان و دانشوران سده دوم قمری بهره برده است. مِزّی، فهرستی جامع از استادان، شاگردان و راویان ابن زباله ترتیب داده است. برخی از استادان وی عبارتند از: ابراهیم بن قُدامه مدنی، اسامة بن حَفص مدنی، عبدالله بن محمد بن ابی فَروِه و عبدالله بن وَهَب. صلاح عبدالعزیز بن سلامه، محقق کتاب، با کاوش در سلسله اسناد و متون حدیثی، به شناسایی ۱۰۵ تن از مشایخ روایی ابن زباله پرداخته است. از شاگردان نام آور وی می توان به عمر بن شَبَّه نُمَیری، زبیر بن بکار و یحیی بن حسن علوی اشاره کرد. اینان در مدینه پژوهی به روش و سبک او توجه کرده، آثاری پدید آورده اند که تاکنون جز کتاب ابن شبه نسخه ای از آن ها یافت نشده است.
رجال شناسان ابن زباله را به جعل حدیث و کذب متهم نموده و او را تضعیف کرده اند. اما سَمهودی معتقد است در گزارش ها و نقل شده های مشترک میان ابن زباله و یحیی بن حسن علوی، باید به ابن زباله اعتماد کرد؛ زیرا یحیی مورد اعتماد است. گزارش های سمهودی از کتاب های این دو تاریخ نگار نشان می دهد که آن ها در بسیاری از اخبار اشتراک دارند.
[ویکی فقه] اخبار المدینه (ابن شبه). اخبار المدینه ابن شبه از منابع کهن تاریخ محلی مدینه، نوشته عمر بن شبه (۱۷۳ـ۲۶۲ق.) می باشد.
این کتاب به جغرافیای تاریخی مدینه و شرح رخدادهای آن با تمرکز بر زندگی و سیره پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله وسلّم و خلافت عمر و عثمان اختصاص دارد و با عناوینی مانند کتاب المدینه، اخبار المدینه و تاریخ المدینة المنوره شناخته شده است. برخی از آثار گمشده ابن شبه مانند انساب قریش، نوادر المدنیین، کتاب امراء المدینه، کتاب النسب، مقتل عثمان، و السقیفه با کتاب حاضر موضوعی یکسان دارند.
معرفی مؤلف
ابن شبه در گسترش و استواری مکتب تاریخ نگاری مدینه که اصول آن در کارهای عروة بن زبیر (م. ۹۴ق.) و ابن شهاب زهری (م. ۱۲۴ق.) و موسی بن عقبه (م. ۱۴۱ق.) نهاده شد، نقشی اساسی داشت. بررسی گزارش های اخبار المدینه و تلاشی که او در هر گفتار به کار برده، اصالت کار او را نشان می دهد. وی برای گردآوری اطلاعات همان روشی را به کار برده که در تدوین حدیث به کار می رفته است؛ بدین معنا که سخن های شاهدان و راویان را به صورت شفاهی گرد آورده و کنار هم نهاده و سپس ابواب یا فصول گوناگون را درباره مکان ها و مساجد و خانه های مدینه پدید آورده و با گزارش های تکمیل کننده، جوانب و ابعاد هر موضوع را واکاوی نموده است.ابن شبه با چند واسطه به تاریخ نگاران مغازی و سیر مدینه، می پیوندد و با نقل سلسله سند هر گزارش، بر این پیوستگی و اصالت، صحه می گذارد. گاه وی در پایان گزارش، دیدگاه خود را درباره موضوع و خبر بیان می کند. (برای نمونه به این منبع رجوع شود: ) توجه به انساب و تبارشناسی، استناد به شعر کهن، فراوانی استنادهای قرآنی و یادکرد شان نزول ها، ارجاع به احکام و مناسک فقهی، و آمیختن تاریخ با جغرافیا که از ویژگی های عمومی تاریخ نگاری مدینه است، در کتاب ابن شبه به چشم می خورد. توانایی او در تبیین و توضیح هر موضوع با ستایش سخاوی (م. ۹۰۲ق.) روبه رو گشته است. آگاهی های ابن شبه به دو بخش کلی قسمت پذیرند: ۱. گزارش ها و دانسته هایی که از طریق مشایخ و اسناد کهن گردآوری شده اند؛ مانند گزارش هجرت و خلافت و نبرد های صدر اسلام و سیره پیامبر و صحابه. ۲. وصف مکان ها که از مشاهده عینی نویسنده ریشه می گیرد؛ همچون گزارش درباره خانه ها، منزلگاه ها، مساجد، چاه ها، بازارهای مدینه، و دیگر پدیده های جغرافیایی. اصالت، اعتبار و اهمیت پژوهش های ابن شبه بیشتر در گزارش های نوع دوم تجلی کرده است.ویژگی دیگر کار ابن شبه، آمیختن تاریخ سیاسی و جغرافیای طبیعی است. او همچون مهندسی متخصص، به موقعیت جغرافیایی هر خانه و مناسبات مکانی و تاریخ شکل گیری منازل و محلات و کوچه ها توجه می کند (برای نمونه به این منبع رجوع شود: ) و از این رو در زمره دانشوران پایه گذار فن خطط مدینه جای می گیرد.توجه به شان نزول آیات، به ویژه در اخبار مربوط به سیره نبوی، از رویداد افک تا داستان مسیلمه کذاب، از دیگر امتیازهای روش ابن شبه به شمار می رود. (برای نمونه به این صفحات رجوع شود: ) مقایسه میان گزارش های مدائنی (م. ۲۲۵ق.) ـ گر چه از جزئیات اخبار المدینه وی چندان آگاهی نداریم ـ و ابن شبه نشان می دهد که ابن شبه تنها نقش راوی با واسطه از مدائنی را ندارد؛ بلکه کار او تکمیل و توسعه آثار مدائنی است و اتقان بیشتری دارد. اهمیت کتاب ابن شبه جز قدمت و کهن بودن، در تفصیل گزارش هایی است که در دیگر منابع کهن یافت نمی شوند؛ همچون اخباری از دوران خلافت عمر و عثمان، گزارش های گوناگون از طریق ابوغسان کنانی و دیگران از قبر حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها، رویداد فدک، و دیگر رویدادهای مهم آغاز اسلام. اخبار المدینه به منزله متنی مهم در میان تواریخ محلی و اثری ارزشمند در گردآوری گزارش های دوره خلافت ارزیابی شده است. آگاهی های این کتاب، به گونه ای گسترده در میراث مدینه نگاری بازتاب یافته و تاریخ نگارانی مانند ابواسحاق حربی (م. ۲۸۵ق.)، ابن حجر (م. ۸۵۲ق.)، سمهودی (م. ۹۱۱ق.) و احمد بن عبدالحمید عباسی (سده دهم ق.) در آثار خود از آن بهره گرفته اند. بیشترین این گزارش ها به سمهودی اختصاص دارد. با این که او گویا همه کتاب ابن شبه را در دست نداشته، در حدود ۳۵۰ خبر را از وی گزارش کرده است. ابوبکر جوهری (م. ۳۲۳ق.) از شاگردان ابن شبه، در کتاب السقیفة و فدک روایت ها و نصوصی از وی آورده که به نظر برخی از محققان، در بازسازی بخش گمشده اخبار المدینه درباره سقیفه و فدک تاثیر اساسی دارد. احمد بن ابی طاهر طیفور (م. ۲۸۰ق.) شاگرد دیگر ابن شبه به پیروی از او، کتاب بغداد را بر محور رویدادهای بغداد، در تاریخ خلفای عباسی تا پایان دوره مهتدی (م. ۲۵۶ق.) تالیف کرد. از این کتاب تنها جزء ششم درباره رخدادهای دوره مامون بر جای مانده است. 
گزارش محتوا
...
[ویکی حج] اخبار المدینه (ابن شبه). اَخبار المدینه از منابع کهن تاریخ محلی مدینه، نوشته عمر بن شَبَّه (۱۷۳-۲۶۲ق). موضوع اصلی کتاب جغرافیای تاریخی مدینه و رویدادهای زندگی پیامبر اسلام(ص)، خلافت عمر بن خطاب و عثمان بن عَفّان است. نویسنده آن از تاریخ نگاران، راویان و حافظان برجسته قرن سوم قمری بوده است. قدمت کتاب، تأثیری که در مکتب تاریخ نگاری مدینه داشته است، وثاقت نویسنده و توجه به شأن نزول آیات از جمله ویژگی هایی است که اهمیت کتاب را بالا برده است. اخبار المدینه بر اساس نسخه های خطی آن تصحیح شده و به چاپ رسیده است. این کتاب به فارسی ترجمه شده است.
اخبار المدینه درباره جغرافیای تاریخی مدینه و شرح رخدادهای آن به ویژه زندگی پیامبر اسلام(ص)، خلافت عمر بن خطاب و عثمان است. آن را با نام هایی چون کتاب المدینه، اخبار المدینه و تاریخ المدینة المنوره می شناسند.
ابوزید عمر بن شَبَّة بن عبیده نُمَیری از راویان و حافظان برجسته قرن سوم قمری است. شهرت وی به «شبه» از شهرت پدرش گرفته شده است. گفته اند: مادرش در کودکی او برایش ترانه ای می خوانده و شبّه خطابش می کرده است. عمر بن شبه در ۱۷۳ق، احتمالا در بصره زاده شد و در ۲۶۲ یا ۲۶۳ق در سامرا درگذشت. در آموختن تاریخ، مغازی، سیره، حدیث، فقه، ادب، شعر و نسب شناسی کوشا بود و آثار گوناگونش نشان می دهد که در علوم مختلف دست داشته است. آگاهی های گسترده او در حوزه ادب و شعر در منابعی مانند الاغانی اصفهانی، الاستیعاب ابن عبدالبر و نور المقتبس مرزبانی بازتاب یافته است. در عرصه تاریخ نگاری درباره مکه، مدینه، بصره، و کوفه و نگارش شرح حال شاعران و امیران و حاکمان این شهرها تحقیقاتی داشته است. از اندیشه کلامی و فقهی او چندان آگاهی در دست نیست. تنها درباره مخالفتش با اندیشه مخلوق بودن قرآن گزارش هایی روشن یافت می شود. پاره کردن کتاب ها و آتش زدن خانه وی و ناچار شدنش به سکوت و انزوا از پیامدهای این رویداد بود.
[ویکی فقه] اخبار المدینه (زبیر بن بکار). اخبار المدینه زبیر بن بکار از منابع کهن و گمشده مدینه شناسی، منسوب به زبیر بن بکار (۱۷۲ـ۲۵۶ق) است.
محتوای این کتاب که در بیان تاریخ، مکان ها و رخدادهای تاریخی مدینه است، از مجموع نقل شده ها و گزارش های کتاب های بعدی به دست می آید. انتساب اخبار المدینه به زبیر بن بکار قطعی نیست و در صورت پذیرش این نسبت، نمی توان ثابت کرد که آن چه در منابع به این اثر نسبت یافته، از دیگر آثار مدینه شناختی او گزارش نشده باشد.
نسب
ابوعبدالله زبیر بن بکار بن عبدالله قرشی اسدی مکی از نوادگان زبیر بن عوام، صحابی شناخته شده، و از راویان اخبار و انساب و ادب است.
تاریخ ولادت
در سال ۱۷۲ق. در مدینه زاده شد و علوم حدیث، تاریخ و ادب را از استادان گوناگون فراگرفت.
مهاجرت زبیر
...
[ویکی حج] اخبار المدینه (زبیر بن بکار). اخبار المدینه زبیر بن بکار از منابع کهن و گمشده مدینه شناسی، منسوب به زبیر بن بکار (۱۷۲ـ۲۵۶ق.)
محتوای این کتاب که در بیان تاریخ، مکان ها و رخدادهای تاریخی مدینه است، از مجموع نقل شده ها و گزارش های کتاب های بعدی به دست می آید. انتساب اخبار المدینه به زبیر بن بکار قطعی نیست و در صورت پذیرش این نسبت، نمی توان ثابت کرد که آن چه در منابع به این اثر نسبت یافته، از دیگر آثار مدینه شناختی او گزارش نشده باشد.
ابوعبدالله زبیر بن بکار بن عبدالله قرشی اسدی مکی از نوادگان زبیر بن عوام، صحابی شناخته شده، و از راویان اخبار و انساب و ادب است. در سال ۱۷۲ق. در مدینه زاده شد و علوم حدیث، تاریخ و ادب را از استادان گوناگون فراگرفت. در آن جا با علویان اختلاف یافت و به بغداد، پایتخت خلافت عباسی، کوچ کرد. فؤاد سزگین این مهاجرت را پیش از وفات اسحاق موصلی (درگذشت ۲۳۵ق.) دانسته؛ زیرا زبیر در بغداد با این دانشور دیدار کرده و دیگر بار به مدینه بازگشته است. سپس به مکه رفته و در سال ۲۴۲ق. قاضی آن شهر شده است. در ۲۵۶ق. درگذشته و در قبرستان حَجون همان شهر دفن گشته است. پدرش بکار بیش از ۱۲ سال حکمران مدینه بوده است. زبیر در رویداد مِحنت خَلق قرآن، رویکردی میانه و زیرکانه در پیش گرفت و در پاسخ به پرسش اسحاق بن راهویه، هر دو دیدگاه، یعنی رویکرد رسمی خَلق قرآن و نیز غیر مخلوق بودن قرآن به باور محدثان، را بدعت خواند. شاید دلیل او آن بود که این مفاهیم و اوصاف در سنت و نص صحیح اسلامی نیامده اند.
[ویکی فقه] اخبار المدینه (علوی). اخبار المدینه علوی از منابع گمشده در تاریخ محلی مدینه، اثر یحیی بن حسن حسینی عقیقی علوی (۲۱۴ـ۲۷۷ق).
بر پایه مجموع بخش های باقیمانده، موضوع این کتاب، تاریخ مسجدالنبی و دیگر مکان ها و مساجد مدینه و گزارش هایی درباره توسعه ها و تحولات مسجدالنبی در روزگار خلفا و حاکمان اموی است.
نسب مولف
ابوالحسین یحیی بن حسن بن جعفر بن عبیدالله حسنی علوی، معروف به یحیی نسابه عقیقی که نسب او به امام سجاد علیه السّلام می رسد، از نسب شناسان و تاریخ نگاران مدینه است.
تاریخ ولادت و وفات
در سال ۲۱۴ق. در مدینه زاده شد و به سال ۲۷۷ق. در مکه درگذشت. 
توثیق رجالیون
...
[ویکی حج] اخبار المدینه (علوی). اخبار المدینه علوی از منابع گمشده در تاریخ محلی مدینه، اثر یحیی بن حسن حسینی عقیقی علوی (۲۱۴ـ۲۷۷ق.)
ابوالحسین یحیی بن حسن بن جعفر بن عبیدالله حسنی علوی، معروف به یحیی نسابه عقیقی که نسب او به امام سجاد(ع) می رسد، از نسب شناسان و تاریخ نگاران مدینه است. در سال ۲۱۴ق. در مدینه زاده شد و به سال ۲۷۷ق. در مکه درگذشت. دانشوران رجالی او را توثیق و تصدیق کرده اند. در برخی کتاب ها به اشتباه نام او یحیی بن جعفر عبیدی ثبت شده است. گفته اند او از نیاکان امیران و شریفان مدینه است که بر مدینه حکومت می کرده اند.
درباره یحیی علوی، در کتاب های رجالی شیعه تعارض هایی به چشم می خورد. در گزارش شیخ طوسی، در بررسی اطلاعات ارائه شده، این نظر تقویت شده که این اطلاعات باید به سه فرد متفاوت پیوند یابد. اما سید ابوالقاسم خویی به این برداشت شیخ طوسی ایراد گرفته، معتقد است که از تحلیل سخنان نجاشی برمی آید که همه این بحث ها و نظرها درباره یک فرد یعنی تاریخ نگار و نسب شناس برجسته سده سوم، یحیی بن حسن علوی است. نیز وی به گفتار نجاشی در روایت کردن یحیی علوی از امام رضا(ع) ایراد گرفته و پس از تحقیق به این نتیجه رسیده که در کتاب های چهارگانه شیعه، حدیثی از طریق یحیی علوی گزارش نشده و در کتاب های شیخ صدوق نیز آن چه از وی گزارش شده، از دیگر امامان معصوم(ع) است نه امام رضا(ع).
[ویکی فقه] اخبار المدینه (مدائنی). اخبار المدینه مدائنی از آثار کهن و گمشده مدینه شناسی، نوشته ابوالحسن علی بن محمد مدائنی (۱۳۵ـ۲۲۵ق).
موضوع این کتاب، تاریخ و اوضاع جغرافیایی ـ تاریخی کوه ها، دره ها و مناطق مدینه است. برخی بر این باورند که مدائنی دو کتاب در تاریخ مدینه داشته: یکی حمی المدینة و جبالها و اودیتها و دیگری تاریخ المدینه. آگاهی های مربوط به شماره و نام آثار مدائنی را ابن ندیم (م. ۳۸۵ق.) و یاقوت حموی (م. ۶۲۷ق.) و دیگران از نگاشته ابوالحسن بن کوفی برگرفته اند. در این نگاشته، اثر حاضر با عنوان کتاب المدینه ثبت شده است. اما در کتابشناسی های متاخر به اخبار المدینه تغییر نام یافته است. بغدادی دو بار به این کتاب اشاره دارد. یک جا آن را اخبار المدینة و الجبال و جای دیگر اخبار المدینة و الجبال و اودیتها خوانده است. 
درباره مولف
علی بن محمد بن عبدالله بن ابی سیف معروف به ابوالحسن مدائنی از تاریخ نگاران مغازی و سیره و نسب، در بصره زاده شد و رشد کرد و در مدائن ساکن گشت. سپس به بغداد رفت و تا پایان عمر همان جا سکونت گزید. نزدیک به۱۰۰ سال زیست.
تاریخ وفات
سال وفات او را به اختلاف ۲۱۳، ۲۱۵، ۲۲۴، ۲۲۵، ۲۳۱، ۲۳۵ق. ثبت کرده اند. 
تذکر خوانساری
...
[ویکی حج] اخبار المدینه (مدائنی). اَخبار المدینه مدائنی از آثار کهن و گمشده مدینه شناسی، نوشته ابوالحسن علی بن محمد مدائنی (۱۳۵ـ۲۲۵ق.)
== موضوع این کتاب، تاریخ و اوضاع جغرافیایی ـ تاریخی کوه ها، دره ها و مناطق مدینه است. برخی بر این باورند که مدائنی دو کتاب در تاریخ مدینه داشته: یکی حِمی المدینة و جبالها و اودیتها و دیگری تاریخ المدینه. آگاهی های مربوط به شماره و نام آثار مدائنی را ابن ندیم (درگذشت ۳۸۵ق.) و یاقوت حموی (درگذشت ۶۲۷ق.) و دیگران از نگاشته ابوالحسن بن کوفی برگرفته اند. در این نگاشته، اثر حاضر با عنوان کتاب المدینه ثبت شده است. اما در کتابشناسی های متأخر به اخبار المدینه تغییر نام یافته است. بغدادی دو بار به این کتاب اشاره دارد. یک جا آن را اخبار المدینة و الجبال و جای دیگر اخبار المدینة و الجبال و اودیتها خوانده است.
علی بن محمد بن عبدالله بن ابی سیف معروف به ابوالحسن مدائنی از تاریخنگارانِ مغازی و سیره و نسب، در بصره زاده شد و رشد کرد و در مدائن ساکن گشت. سپس به بغداد رفت و تا پایان عمر همان جا سکونت گزید. نزدیک به۱۰۰ سال زیست و سال وفات او را به اختلاف ۲۱۳، ۲۱۵، ۲۲۴، ۲۲۵، ۲۳۱، ۲۳۵ق. ثبت کرده اند. خوانساری تذکر داده است که نباید وی را با ابوالحسن مدائنی بصری، فقیه محدث که روایت های صحیح بخاری به وی منتهی می شود، یکی دانست. گفته اند مدائنی و ابوبکر اَصَم و حَفصُ الفَرد و برخی دیگر از دانشوران آن روزگار، نخست از شاگردان مَعمَر بوده و دانش کلام را نزد او آموخته اند.