ملا عبدالنبی طسوجی یکی از دانشمندان برجسته و قرآن‌پژوهان آذربایجان در دوران صفویه بود که به واسطه علم گسترده و آثار ارزشمندش در علوم مختلف اسلامی و عقلی، به عنوان یکی از نادره‌های زمان خود شناخته می‌شود. وی در دوره شاه حسین صفوی زندگی می‌کرد و در علوم متعددی مانند فقه، حدیث، رجال، ریاضی، تفسیر، نجوم، ادبیات و دیگر علوم رایج آن زمان صاحب‌نظر بود.
زادگاه و خانواده:
وی در سال ۱۱۱۷ هجری قمری در شهر خوی به دنیا آمد. اجداد او از تسوج (بخشی از شهرستان شبستر) بودند و به همین دلیل به طسوجی معروف شد. پدرش، ملا نقی شریف طسوجی، از فضلای برجسته زمان خود بود.
تحصیلات:
ملا عبدالنبی تحصیلات ابتدایی و علوم مقدماتی عربی، صرف و نحو را در زادگاهش خوی فرا گرفت و سپس برای ادامه تحصیل به لاهیجان گیلان سفر کرد. در آنجا نزد سید محمد لاهیجی و دیگر علمای گیلان به تحصیل علوم اسلامی، نقلی و ادبی پرداخت. بعدها در محضر ملارفیع گیلانی به فراگیری علوم عقلی، تفسیر، اصول، فقه و ریاضی مشغول شد.
فعالیت‌های علمی و اجتماعی:
وی مدتی در شهر خوی به تدریس و تألیف پرداخت و منصب شیخ الاسلامی را در این شهر به دست آورد. او همچنین مدتی در مشهد مقدس به تدریس علوم مختلف پرداخت و شاگردانی برجسته مانند میرزاحسن زنوزی را تربیت کرد.
خانواده:
فرزندان او در خوی به عنوان خاندان امام جمعه شناخته می‌شوند و نسل‌های بعدی این خانواده نیز غالباً دانشمند، فقیه و صاحب تألیفات بوده‌اند. از جمله فرزندان برجسته وی می‌توان به ملاحسن بن عبدالنبی طسوجی اشاره کرد که امامت جمعه خوی را بر عهده داشت.
وفات:
ملا عبدالنبی طسوجی در سال ۱۱۹۶ هجری قمری به نجف اشرف رفت و در آنجا اقامت گزید. او در سال ۱۲۰۳ هجری قمری در کربلا درگذشت و در کنار بارگاه امام حسین (ع) به خاک سپرده شد. شاگردش، میرزاحسن زنوزی، تاریخ فوت او را در قالب دو بیت شعر به صورت ماده تاریخ ذکر کرده است.
آثار علمی:
وی آثار فراوان و ارزشمندی در حوزه‌های مختلف علوم اسلامی از خود به جای گذاشته است، از جمله:
تفسیر قرآن (معروف به تفسیر عبدالنبی طسوجی): تفسیر بزرگی با نکات تازه و بدیع.
حاشیه بر تفسیر بیضاوی.
شرح نهج البلاغه امام علی (ع).
شرح صحیفه سجادیه امام سجاد (ع).
حاشیه بر مزار بحارالانوار اثر ملامحمدباقر مجلسی.
حاشیه بر سماء وعالم بحارالانوار ملامحمدباقر مجلسی.
حاشیه بر مدارک الاحکام.
شرح وافیه تونی.
شرح معانی الاخبار اثر شیخ صدوق.
تحفه الساکین فی مهمات اصول دین (در اصول عقاید شیعه).
