شرایط ناسخ به ویژگی‌هایی اشاره دارد که لازم است تا یک دلیل یا حکم شرعی به عنوان ناسخ (حکم جدید) برای یک حکم دیگر (منسوخ) شناخته شود. نسخ در فقه به معنای ابطال یا تغییر حکم شرعی پیشین با یک حکم جدید است.
ویژگی‌ها و شرایط ناسخ
جدایی از منسوخ: ناسخ نباید به منسوخ متصل باشد. به عبارت دیگر، حکم جدید (ناسخ) باید پس از حکم قبلی (منسوخ) و در زمانی جدا صادر شود. این موضوع مهم است زیرا حکم جدید باید مستقل باشد و بتواند حکم قبلی را به طور کامل تغییر دهد.
قوّت و اعتبار ناسخ: حکم ناسخ باید از نظر اعتبار و قوّت یا هم سطح با منسوخ باشد یا از آن قوی‌تر باشد. این شرط نشان می‌دهد که حکم جدید باید اهمیت و قدرت بیشتری داشته باشد تا بتواند حکم قبلی را لغو کند.
مفاد متفاوت: مفاد حکم ناسخ باید با مفاد حکم منسوخ متفاوت باشد. به این معنا که حکم جدید نباید صرفاً تأکیدی بر حکم قبلی باشد، بلکه باید محتوایی متفاوت و جدید ارائه دهد.
عدم وجود غایت: حکم ناسخ نباید غایت خاصی داشته باشد. یعنی این حکم نباید فقط برای یک موقعیت خاص یا محدود وضع شده باشد و باید قابل اعمال در شرایط مختلف باشد.
شرعی بودن حکم ناسخ: حکم ناسخ باید از احکام شرعی باشد و نه احکام عقلانی. به عبارت دیگر، این حکم باید از سوی شریعت به رسمیت شناخته شده و با اصول دین هماهنگی داشته باشد.