لغت نامه دهخدا
اخیسخا. [ اَ ] ( اِخ ) ( کلمه ٔگرجی است بمعنی قلعه جدید ) نام شهریست حصین در روسیه آسیا، موقع آن بین 41 درجه و 55 دقیقه عرض شمالی و 40 درجه و 45 دقیقه طول شرقی، در جبال کلیدر است بر کنار بسخو که در نهر کور میریزد، و آن بمسافت 181 هزارگزی شمال شرقی ارزالروم و 95 میلی مغرب تفلیس است و 13300 تن سکنه دارد که ثلث آن ارمنی باشند و در آن کارخانه های اسلحه سازی و غیره است و تجارت آن سابقاً رونق بسیار داشت و اکنون از اهمیت آن کاسته است و فقط تجارت مواشی و پوست و پیه و شمع رونقی دارد. و در قلعه آن مسجد جامع جلیل و جمیلی است که احمدپاشا بهیئت جامع اجیا صوفیه قسطنطنیه کرده است و آن دارای مدرسه ایست علوم عالیه را و کتابخانه ای با کتب شرقیه بسیار. ارتفاع اخیسخا 7760 قدم از سطح دریا و سرمای آن بسیار است. این شهر عاصمه مقاطعه ایسا اباتاغوی گرجیه بود و پس از مائه شانزدهم میلادی عاصمه گرجستان ترکیه شد و بسال 1244 هَ. ق. روسها آنرا تصرف کردند. || نیز ایالتی است که سابقاً قسمی از بلاد ارمینیه و گرجستان ترکیه بود سپس جزئی از آن تحت استیلاء روسها درآمد و آن دارای هوائی نیک وکوههای بسیار است و امم مختلفه از اکراد و گرجیان وترکان در آن سکونت دارند. ( ضمیمه معجم البلدان ).
