ابومنصور موهوب بن احمد جوالیقی (۱۰۷۴ میلادی – ۱۱۴۴ میلادی) از شخصیت‌های برجسته علمی و ادبی در قرن ششم هجری قمری بود که در بغداد متولد شد و در همان‌جا درگذشت. او در خانواده‌ای با پیشینه علمی رشد کرد و از نوجوانی به تحصیل علم پرداخت.
تحصیلات و اساتید
جوالیقی از شاگردان برجسته خطیب تبریزی، مدرس نظامیه بغداد، بود و هفده سال در محضر وی دانش آموخت. پس از درگذشت خطیب تبریزی، جوالیقی به تدریس در نظامیه بغداد پرداخت و شاگردانی چون سمعانی، ابن‌انباری و ابن‌جوزی را تربیت کرد.
آثار علمی
جوالیقی در حوزه‌های لغت‌شناسی، نحو، صرف و معرّب‌شناسی آثار متعددی از خود برجای گذاشت. مهم‌ترین اثر او کتاب «المعرب من الکلام الأعجمی علی حروف المعجم» است که جامع‌ترین اثر در زمینه واژه‌های معرّب به شمار می‌رود. این کتاب به ترتیب حروف الفبا تنظیم شده و از منابعی چون «الجمهرة» ابن‌درید، «العین» خلیل بن احمد و «التهذیب» ازهری بهره برده است.
نام خانوادگی
لقب «جوالیقی» به معنای «منسوب به جَوالیق» است که جمع «جُوالِق» به معنی کیسه بزرگ می‌باشد. به گفته خود او، این واژه معرّب «گُواله» (کیسه بزرگ) است و احتمالاً یکی از نیاکانش در حرفه جوال‌دوزی یا جوال‌فروشی فعالیت داشته است.
تأثیر علمی
جوالیقی با آثار علمی خود در حوزه‌های مختلف زبان‌شناسی، تأثیر بسزایی در توسعه و ترویج زبان عربی داشت. آثار او همچنان در مطالعات زبان‌شناسی عربی مورد استفاده قرار می‌گیرند و جایگاه ویژه‌ای در تاریخ علم و ادب عربی دارند.
