دانشنامه اسلامی
ملازمه ظاهری، مقابل ملازمه واقعی می باشد. اصولیون ملازمه بین حکم عقل مستقل و حکم شرع را ملازمه واقعی می دانند، اما برخی از اخباری ها این ملازمه را ظاهری می شمارند، و بعضی از اصولیون شیعه از جمله مرحوم «صاحب فصول» از آنان تبعیت کرده و ادعا نموده اند که هر چند عقل به طور مستقل درک کننده مصالح و مفاسد و جهات حسن و قبح است، اما از آن جایی که عقل احاطه کامل به واقع ندارد ممکن است چیزهایی در نظر شارع مانع و مزاحم حکم وی باشد ولی از دید عقل پنهان بماند، پس این ملازمه بین حکم عقل و شرع، ظاهری است و تا وقتی که مانعی بر خلاف آن پیدا نشود صحیح خواهد بود.
ملازمه ظاهری در نظر نائینی
در کتاب «فوائد الاصول» چنین آمده است:«فی الملازمة بین حکم العقل و حکم الشرع بمعنی انه فی المورد الذی استقل العقل بحسن شیء او قبحه فعلی طبقه یحکم الشرع بوجوبه او حرمته و هوالمراد من قولهم «کلما حکم به العقل حکم به الشرع» وقد انکر الملازمة بعض الاخباریین و تبعهم بعض الاصولیین کصاحب الفصول حیث انکر الملازمة الواقعیة بین حکم العقل و حکم الشرع و التزم بالملازمة الظاهریة بدعوی ان العقل و ان کان مدرکا للمصالح والمفاسد والجهات المحسنة والمقبحة الا انه من الممکن ان تکون لتلک الجهات موانع و مزاحمات فی الواقع وفی نظر الشارع و لم یصل العقل الی تلک الموانع والمزاحمات اذ لیس من شان العقل الاحاطة بالواقعیات علی ماهی علیها».
