دارونامه طوبا

کتاب دارونامه طوبا تألیف اسماعیل ناظم، از اساتید دانشکده طب سنتی، اثری به زبان فارسی در حوزه داروسازی سنتی است. این اثر در سه بخش اصلی تدوین شده است: بخش نخست شامل فهرست و شش گفتار کوتاه، بخش دوم مشتمل بر متن داروخانه طوبا و بخش سوم دربردارنده نام‌نامه ادویه مفرده پزشکی ایران می‌باشد. در بخش اول، موضوعاتی همچون قوانین ساخت و مصرف دارو، شیوه‌های تعیین درجه داروهای مرکب، معرفی چهارصد داروی مفرد پرکاربرد، اندازه‌سنج‌های متداول، نکاتی درباره زمان مصرف دارو و فهرست مهم‌ترین دارونامه های پزشکی ایرانی بررسی شده است.

متن اصلی کتاب به بیان انواع داروها، خواص، اجزاء، روش ساخت، میزان و زمان مصرف و ملاحظات مربوط می‌پردازد. داروها بر اساس نوع ساخت و ترتیب الفبایی ارائه شده و شیوه ساخت گونه‌های دارویی متنوعی از جمله آبزن، اطریفل، انفیه، ایارج، پماد، پودر، جوارش، حبوب، ذرور، روغن‌ها، سکنجبین، شربت، شیاف، ضماد، کپسول، لبوب، لعوق، محلول، مرهم و معجون در آن شرح داده شده است. در پایان کتاب نیز نام‌نامه ادویه مفرده پزشکی ایران، برگرفته از کتاب مخزن‌الادویه عقیلی خراسانی، گنجانده شده است.

این اثر را می‌توان در زمره متون نسبتاً مختصر داروسازی سنتی (قرابادین) دانست که مؤلف با تمرکز بر نسخه‌های مجرب و با مواد اولیه در دسترس، از ذکر داروهای ترکیبی فاقد پشتوانه تجربی پرهیز کرده است. با وجود ارزش آموزشی کتاب در آشنایی با اصول داروسازی سنتی، تأکید شده که ساخت اصولی این داروها مستلزم دانش تخصصی و تجربه طولانی‌مدت بوده و به هیچ‌وجه برای عموم توصیه نمی‌شود.

دانشنامه اسلامی

[ویکی فقه] دارونامه طوبا (کتاب). کتاب «دارونامه طوبا (گزیده داروهای مجرب پزشکی ایرانی)» که توسط آقای اسماعیل ناظم، استاد دانشکده طب سنتی، به زبان فارسی نگارش شده، شامل توضیحات کلی در نحوه ساخت داروهای سنتی، مزاج آنها و قوانین مربوط به تولید، نگهداری و مصرف و همچنین مواد اولیه، تاثیر و نحوه ساخت برخی داروهای طب سنتی می باشد.
کتاب، دارای ۳ بخش است: بخش اول، فهرست و شش گفتار کوتاه؛ بخش دوم، متن داروخانه طوبا؛ بخش سوم، نام نامه ادویه مفرده پزشکی ایران.
گزارش محتوا
۱. در بخش اول، گفتار نخست، در باره قوانین ساخت و استفاده از داروست. ساخت و استفاده از دارو در پزشکی ایرانی، قواعد و قوانین بسیاری دارد که در این گفتار به مهم ترین این قوانین که در کتب اطبای بزرگ آمده، اشاره شده است.۲. گفتار دوم، در باره شیوه های تعیین درجه داروهای مرکب است. یکی دیگر از موضوعات مهم در داروسازی، تعیین درجه یک داروی مرکب است. اکثر اطبای بزرگ در کتب قرابادین، به این مسئله پرداخته اند. در این گفتار، شیوه های به دست آوردن درجه داروهای مرکب بر اساس نظریات حکیم محمدشریف خان دهلوی در کتاب «علاج الامراض» و سید محمدحسین عقیلی خراسانی در کتاب «قرابادین کبیر» است.۳. گفتار سوم، در باره معرفی ۴۰۰ داروی مفرد پرکاربرد در پزشکی ایرانی و ذکر طبیعت و مقدار شربت آن هاست. منبع اصلی این گفتار، کتاب «مخزن الادویه» مرحوم عقیلی است که با بهره گیری از سایر کتب قدما، اطلاعات آن کامل شده است. این گفتار، توسط آقای دانوش آذرگین گردآوری و تنظیم شده است.۴. گفتار چهارم، در باره اندازه سنج های متداول در پزشکی ایرانی است.۵. گفتار پنجم، در زمینه نکات کاربردی در باره زمان مصرف داروست.۶. گفتار ششم، در باره فهرست مهم ترین دارونامه های پزشکی ایرانی است.پس از این شش گفتار، تحریر متن اصلی کتاب که در بیان انواع داروها، خواص، اجزای دارو، شیوه ساخت دارو، زمان و مقدار مصرف و ملاحظات مصرف است، آغاز می شود.داروها بر اساس نوع ساخت و ترتیب الفبایی در این اثر آورده شده است.گونه های دارویی که در این اثر، شیوه ساخت آنها معرفی شده، به این قرار است: آبزن، اطریفل، انفیه، ایارج، پماد، پودر، جوارش، حبوب، ذرور، روغن ها، سکنجبین، شربت، شیاف، ضماد، کپسول، لبوب، لعوق، محلول، مرهم، معجون.در پایان، «نام نامه ادویه مفرده پزشکی ایرانی» تنظیم شده است. این نام نامه، گزیده ای از ادویه مفرده کتاب «مخزن الادویه» مرحوم عقیلی خراسانی است.کتاب های بسیاری در حوزه داروسازی طب سنتی و توسط پزشکان مشهور تالیف شده است که اصطلاحا به آنها «قرابادین» گفته می شود. این کتاب ها، گاه بسیار مختصرند و گاه همانند قرابادین عقیل، مفصل و درازدامن.در این میان، کتاب «دارونامه طوبا» را می توان از نگاشته های نسبتا مختصر به حساب آورد، البته مؤلف، در نگارش این اثر، سعی کرده تنها به ذکر نسخه های مجرب بپردازد که همین باعث شده بسیاری از داروهای ترکیبی که خاصیت درمانی آنها تجربه نشده، در این اثر- برخلاف بسیاری از آثار دیگر که هر نسخه ای در آنها ذکر شده- ذکر نشود.از سویی در این کتاب، تنها شیوه ساخت داروهایی بیان می شود که مفردات آنها در دسترس است.البته یک نکته را باید متذکر شد و آن اینکه این کتاب، تنها برای آشنایی با اصول داروسازی سنتی و برخی داروهای آن توصیه می شود، اما ساخت اصولی این داروها نیاز به دانش و تجربه طولانی دارد و به هیچ وجه برای عموم توصیه نمی شود.
وضعیت کتاب
کتاب، در ۳۰۲ صفحه، در سال ۱۳۸۹ و توسط نشر آبژ (تهران)، چاپ و منتشر شده است.فهرست موضوعات کتاب در ابتدای آن آمده است.
منبع
...
[ویکی نور] دارونامه طوبا (گزیده داروهای مجرب پزشکی ایرانی) که توسط آقای اسماعیل ناظم، استاد دانشکده طب سنتی، به زبان فارسی نگارش شده، شامل توضیحات کلی در نحوه ساخت داروهای سنتی، مزاج آنها و قوانین مربوط به تولید، نگهداری و مصرف و همچنین مواد اولیه، تأثیر و نحوه ساخت برخی داروهای طب سنتی می باشد.
کتاب، دارای 3 بخش است: بخش اول، فهرست و شش گفتار کوتاه؛ بخش دوم، متن داروخانه طوبا؛ بخش سوم، نام نامه ادویه مفرده پزشکی ایران.
در بخش اول، گفتار نخست، درباره قوانین ساخت و استفاده از داروست. ساخت و استفاده از دارو در پزشکی ایرانی، قواعد و قوانین بسیاری دارد که در این گفتار به مهم ترین این قوانین که در کتب اطبای بزرگ آمده، اشاره شده است.
گفتار دوم، درباره شیوه های تعیین درجه داروهای مرکب است. یکی دیگر از موضوعات مهم در داروسازی، تعیین درجه یک داروی مرکب است. اکثر اطبای بزرگ در کتب قرابادین، به این مسئله پرداخته اند. در این گفتار، شیوه های به دست آوردن درجه داروهای مرکب بر اساس نظریات حکیم محمدشریف خان دهلوی در کتاب «علاج الامراض» و سید محمدحسین عقیلی خراسانی در کتاب «قرابادین کبیر» است.
گفتار سوم، درباره معرفی 400 داروی مفرد پرکاربرد در پزشکی ایرانی و ذکر طبیعت و مقدار شربت آن هاست. منبع اصلی این گفتار، کتاب «مخزن الادویه» مرحوم عقیلی است که با بهره گیری از سایر کتب قدما، اطلاعات آن کامل شده است. این گفتار، توسط آقای دانوش آذرگین گردآوری و تنظیم شده است.

جمله سازی با دارونامه طوبا

کتاب شامل ۷ یادداشت و یک فصل کلی با نام دارونامه طوبی است

دارونامه به فهرست مکتوب داروها گفته می‌شود و قرابت بسیاری با فارماکوپه دارد.