تفسیر المعین

[ویکی اهل البیت] اثر مولی نور الدین محمد بن مرتضی کاشانی معروف به اخباری( متوفای پس از 1115 ق) نوه برادر ملا محسن فیض کاشانی
1- مفسر اضافه بر تفسیر المعین که مورد بحث مقاله است، تفسیری دیگری به نام« مبین» به زبان فارسی تألیف کرده اند که در یک مجلد می باشد، شیوه آن روایی و کلامی و شامل تمام قرآن کریم بوده و مؤلف به معانی کلمات قرآن و تفسیر آنها پرداخته است. از این اثر نسخه مورخ 1274 ق در کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی( شماره 1384) موجود است.
2- تعلیقیه ای بر تفسیر صافی ملا محسن فیض کاشانی نیز از ایشان باقی مانده است.
3- تفسیر وجیز در یک مجلد به زبان عربی و شیوه روائی شامل تمام قرآن، مؤلف در این اثر خود از روایات و احادیث ائمه( ع) و تفاسیر قدما، سود جسته است، نسخه ای از این تفسیر در کتابخانه مرکزی آستان قدس( ش 1259) موجود است که مؤلف فهرست کتابخانه آستان قدس این تفسیر را به غلط به علم الهدی محمد فرزند ملا محسن فیض نسبت داده است، شیخ آقا بزرگ در الذریعه نظر مؤلف فهرست آستان قدس را رد کرده و این تفسیر را از مؤلفات نور الدین محمد بن شاه مرتضی نوه برادر ملا محسن فیض دانسته است.
مفسر در رساله« المنتخب التصانیف» خود می نویسد:« چون تفسیر صافی مبسوط بود و بر خواننده قرآن سخت می نمود که در اثناء قرائت به آن مراجعه کند، به ذهنم آمد که تفسیری از آن بیرون آورم که به قاری قرآن هنگام تلاوت، در فهم لغات و کلمات قرآنی کمک کند و در آن به ذکر روایات اهل بیت« علیهم السلام» واقوال متقن مفسران پرداختم و نام آن را« معین التالی» گذاشته خود در مطالعه و قرائت قرآن از آن بهره می جستم که نزدیک به 12000 بیت می باشد.»
تفسیر« المعین» به زبان عربی در یک مجلد بزرگ و به شیوه روایی شامل تمام قرآن کریم می باشد، تفسیری است مختصر به شیوه تفسیر سید عبد الله شبر با استناد به روایات و احادیث ائمه اطهار« علیهم السلام» با این تفاوت که وی متأثر از فرهنگ و گرایش عمومی قرن 11 و 12 برخی از علمای شیعه، در توجه فوق العاده به حدیث در برابر روش تفسیر اجتهادی و عقلگرایی برخی دیگر از علمای آن دوران است.
این تفسیر مزجی و همانند صافی فیض کاشانی است. قبل از شروع به تفسیر مقدمه ای را در پانزده صفحه در ضوابط و مطالب مهم مربوط به تفسیر آورده است، از قبیل اهمیت تمسک به قرآن، تلاوت، تدبر و تفسیر آن، با ذکر آیات و احادیثی از پیامبر( ص) و ائمه( علیهم السلام)، و احادیثی در زمینه نزل القرآن علی اربعة ارباع، نزل القرآن ثلاثا، نزول القرآن علی سبعة اقسام» معانی الآیه، ظهر و بطن و... ضمن بیان شیوه و انگیزه خود از تألیف تفسیر، رمز حروف کلمه معین را که در جاهای مختلف تفسیر بکار برده توضیح می دهد و می فرماید: پس از نقل نص عبارت ائمه علیهم السلام رمز« م» و پس از بیان مطلبی که مستفاد از کلام ائمه( ع) است، رمز« ع» و پس از نقل عین عبارت تفسیر قمی که به امام( ع) نسبت نداده است، و یا توهم تنافی به حسب ظاهر بین روایت و آنچه که من نقل کرده ام رمز« ی» و بعد از بیان کلام معصوم( ع) و یا بیان آیه رمز« ن» را مورد استفاده قرار دادم. و بقیه موارد که دارای این رموز چهارگانه نباشند قول مفسرین بوده که با تصرف در عبارت از آنها نقل شده است. ایشان مصادر اقوال و متون اخبار را به تفسیر صافی ملا محسن فیض ارجاع داده اند.
روش ایشان در بیان مطالب به این شکل بوده که ابتدای هر سوره پس از ذکر نام به بیان تعداد آیات و مکی و مدنی بودن آن می پردازد. سپس فرازهای آیات را بطور جداگانه توضیح و تفسیر می دهد. در این بین بطور طبیعی برخی آیات و فرازها بدون توضیح می باشند.
[ویکی نور] تفسیر المعین تألیف نور الدین محمد بن مرتضی کاشانی معروف به نورالدین اخباری (متوفای پس از 1115ق) از شاگردان ملا محسن فیض کاشانی مشتمل بر تفسیر تمام قرآن است.
مفسر در رساله «منتخب التصانیف» خود، انگیزه نگارش کتاب را چنین ذکر کرده است: «چون تفسیر صافی مبسوط بود و بر خواننده ی قرآن سخت می نمود که در اثناء قرائت به آن مراجعه کند، به ذهنم آمد که تفسیری از آن بیرون آورم که به قاری قرآن هنگام تلاوت، در فهم لغات و کلمات قرآنی کمک کند.» لذا دست به نگارش این تفسیر زده است.
تفسیری است مختصر به شیوه تفسیر سید عبدالله شبر با استناد به روایات و احادیث ائمه اطهار(ع)با این تفاوت که وی متأثر از فرهنگ و گرایش عمومی قرن یازدهم و دوازدهم هجری برخی از علمای شیعه، در توجه فوق العاده به حدیث در برابر روش تفسیر اجتهادی و عقل گرایی برخی دیگر از علمای آن دوران است. این تفسیر مزجی و همانند صافی فیض کاشانی است.
روش ایشان در بیان مطالب به این شکل بوده که ابتدای هر سوره پس از ذکر نام به بیان تعداد آیات و مکی و مدنی بودن آن می پردازد. سپس فرازهایی از آیات را بطور جداگانه تفسیر می کند. در این بین بطور طبیعی برخی آیات بدون توضیح می باشند.
نویسنده قبل از شروع به تفسیر مقدمه ای را در پانزده صفحه در ضوابط و مطالب مهم مربوط به تفسیر آورده است که اهمیت تمسک به قرآن، تلاوت، تدبر و تفسیر آن، با ذکر آیات و احادیثی از پیامبر(ص) و ائمه(ع)، و احادیثی در زمینه ی نزول قرآن از جمله مطالب آن است.
او ضمن بیان شیوه تفسیری خود، رمز حروف کلمه ی معین را که در جاهای مختلف تفسیر بکار برده توضیح می دهد و می گوید: «پس از نقل نص عبارت ائمه(ع)رمز «م» و پس از بیان مطلبی که مستفاد از کلام ائمه(ع)است، رمز «ع» و پس از نقل عین عبارت تفسیر قمی که به امام(ع) نسبت نداده است، و یا توهم تنافی به حسب ظاهر بین روایت و آنچه که من نقل کرده ام رمز «ی» و بعد از بیان کلام معصوم(ع) و یا بیان آیه رمز «ن» را مورد استفاده قرار دادم و بقیه ی موارد را که دارای این رموز چهارگانه نباشند قول مفسرین بوده که با تصرف در عبارت از آنها نقل شده است.»
[ویکی فقه] تفسیر المعین (کتاب). تالیف مولی نور الدین کاشانی (اخباری) اثر مولی نور الدین محمد بن مرتضی کاشانی معروف به اخباری (متوفای پس از ۱۱۱۵ ق) نوه برادر ملا محسن فیض کاشانی
۱- مفسر اضافه بر تفسیر المعین که مورد بحث مقاله است، تفسیری دیگری به نام «مبین» به زبان فارسی تالیف کرده اند که در یک مجلد می باشد، شیوه آن روایی و کلامی و شامل تمام قرآن کریم بوده و مؤلف به معانی کلمات قرآن و تفسیر آنها پرداخته است. از این اثر نسخه مورخ ۱۲۷۴ ق در کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی (شماره ۱۳۸۴) موجود است. ۲- تعلیقیه ای بر تفسیر صافی ملا محسن فیض کاشانی نیز از ایشان باقی مانده است. ۳- تفسیر وجیز در یک مجلد به زبان عربی و شیوه روائی شامل تمام قرآن، مؤلف در این اثر خود از روایات و احادیث ائمه علیه السّلام و تفاسیر قدما، سود جسته است، نسخه ای از این تفسیر در کتابخانه مرکزی آستان قدس (ش ۱۲۵۹) موجود است که مؤلف فهرست کتابخانه آستان قدس این تفسیر را به غلط به علم الهدی محمد فرزند ملا محسن فیض نسبت داده است، شیخ آقا بزرگ در الذریعه نظر مؤلف فهرست آستان قدس را رد کرده و این تفسیر را از مؤلفات نور الدین محمد بن شاه مرتضی نوه برادر ملا محسن فیض دانسته است. 
انگیزه تالیف
مفسر در رساله «المنتخب التصانیف» خود می نویسد: «چون تفسیر صافی مبسوط بود و بر خواننده قرآن سخت می نمود که در اثناء قرائت به آن مراجعه کند، به ذهنم آمد که تفسیری از آن بیرون آورم که به قاری قرآن هنگام تلاوت، در فهم لغات و کلمات قرآنی کمک کند و در آن به ذکر روایات اهل بیت «علیهم السلام» و اقوال متقن مفسران پرداختم و نام آن را «معین التالی» گذاشته خود در مطالعه و قرائت قرآن از آن بهره می جستم که نزدیک به ۱۲۰۰۰ بیت می باشد.»