شبهه عبائیه، یکی از چالشهای مطرح در حوزه فقه است که به اشکال بر استصحاب کلی قسم دوم وارد میشود. این شبهه به فقیه نامدار، مرحوم سید اسماعیل صدر، از مراجع تقلید و از نوادگان خاندان صدر، نسبت داده میشود. دلیل نامگذاری این شبهه به عبائیه، استفاده از مثال عبا برای تبیین مسئله است، جایی که ابهام در پاکی یا ناپاکی بخشهای مختلف آن، هسته اصلی استدلال را تشکیل میدهد.
برای روشن شدن موضوع، فرض کنید فردی به صورت اجمالی علم دارد که بخشی از عبای او (اعم از قسمت بالا یا پایین) نجس شده است. پس از این علم اجمالی، او اقدام به تطهیر قسمت پایین عبا میکند؛ به گونهای که اگر واقعاً این قسمت نجس بوده باشد، نجاست آن به طور قطع برطرف گردد. در این سناریو، مسئله به مصداقی از استصحاب کلی قسم دوم تبدیل میشود. دلیل آن این است که نجاست مفروض در عبا، یا در قسمت پایین بوده که با تطهیر، مرتفع شده است (ما هو مقطوع الارتفاع)، و یا در قسمت بالا بوده که چون تطهیر نشده، همچنان باقی است (ما هو مقطوع البقا).
بنابراین، در این حالت، ما با دو احتمال مواجه هستیم: نجاستی که قطعاً از بین رفته و نجاستی که قطعاً باقی مانده است. این وضعیت، شرایط لازم برای جریان استصحاب بقای نجاست کلی را فراهم میآورد، چرا که شک ما ناظر به بقا یا عدم بقای حکمی کلی (نجاست) در یک حالت خاص است، و قواعد استصحاب در چنین شرایطی به کار گرفته میشوند.